Co to jest eGFR?
Wskaźnik eGFR to inaczej szacowane przesączanie kłębuszkowe. Badanie tego wskaźnika stosowane jest przesiewowej oceny funkcji nerek, a także do kontrolowania ich przewlekłej choroby. Według normy, wynik powyżej 60 ml/min/m2 eGFR jest prawidłowy. Wartości poniżej tej granicy mogą wskazywać na poważną chorobę, zatem wymagają konsultacji lekarskiej i w miarę potrzeb – wykonania kolejnych badań diagnostycznych.
W korze nerek człowieka zlokalizowane są ciałka nerkowe, w których skład wchodzą kłębuszki. Jednostki te złożone są z kilkudziesięciu bardzo drobnych pętli naczyń włosowatych, które nazywamy kłębuszkami nerkowymi. Do składu ciałek nerkowych zalicza się też otaczające kłębuszki nerkowe tzw. torebki Bowmana. W obrębie tych elementów dochodzi do przesączania odbiałczanego osocza (osocze przechodzi przez kapilary krwi do torebki, która dalej przechodzi w kanalik nerkowy). W wyniku takiego zjawiska produkowany jest mocz pierwotny, który ulega następnie kolejnym modyfikacjom w innych częściach nefronu (podczas tego procesu niektóre substancje wydzielane są do moczu, inne są z niego reabsorbowane, w wyniku czego dochodzi do wytworzenia się moczu ostatecznego – tego, który wydalamy).
Wskaźnik eGFR wskazuje nam, jak działa filtracja kłębuszkowa w odniesieniu do całego organizmu – dlatego mówi się tutaj o zsumowanym przesączaniu, które zachodzi we wszystkich kłębuszkach nerkowych danej osoby.
Badanie eGFR – normy
Wynik badania eGFR wyrażany jest w maksymalnej wartości – w postaci >60 ml/min/m2. Taki wynik przyjmuje się jako prawidłowy. Jeżeli wynik będzie poniżej tej wartości, oznacza to koleje stadia przewlekłej choroby nerek, które wymagają szybkiej konsultacji lekarskiej i ewentualnego pogłębienia diagnostyki – aby zbadać dokładniej przyczyny zmniejszonego poziomu filtracji kłębuszkowej.
eGFR poniżej normy – przyczyny
Wskaźnik eGFR może ulegać różnym zmianom, np. na skutek:
- spadku ciśnienia krwi, która przepływa przez naczynia kłębuszka (np. podczas wstrząsu hipowolemicznego, albo w sytuacji, gdy pacjent cierpi na miażdżycę i zwężenie naczyń nerkowych),
- spadku całkowitej ilości aktywnych nefronów,
- występowania uszkodzeń w naczyniach kłębuszka nerkowego (np. podczas nefropatii cukrzycowej, w przebiegu kłębuszkowego zapalenia nerek lub w zespole nerczycowym),
- wzrostu ciśnienia płynu, który wypełnia torebkę Bowmana (taka sytuacja często ma miejsce w przebiegu zastoju moczu),
- stałego zwiększania się oporu naczyniowego w naczyniach nerek (co ma miejsce np. przy nadciśnieniu tętniczym).
W jaki sposób ocenia się stopień filtracji kłębuszkowej?
Aby ocenić, czy poziom przesączania kłębuszkowego jest odpowiedni, należy wykorzystać ocenę klirensu insuliny. Jest to wielocukier, który wydalają nerki w wyniku filtracji kłębuszkowej. Nie jest on nigdzie wchłaniany zwrotnie ani dodatkowo wydzielany w kolejnych etapach tworzenia moczu ostatecznego.
W praktyce klinicznej często stosuje się wzory, w których wykorzystuje się do obliczeń poziom kreatyniny. Substancja ta jest produktem powstałym w wyniku rozpadu fosforanu kreatyny zachodzącego w tkance mięśniowej. Kreatynina jest wydalana drogą układu moczowego i poza przesączaniem kłębuszkowym, poddawana jest także sekrecji w kanalikach nerkowych. Z tego powodu wyniki, które uzyskuje się z pomocą wykorzystujących tę substancję wzorów, są obecnie podstawową metodą do oceny funkcjonowania nerek.
1. Wzór Cockrofra-Gaulta
W praktyce stosuje się wzór Cockrofra-Gaulta – służy on do obliczenia klirensu kreatyniny (wyrażany w ml/min). Wzór bazuje na danych takich, jak wiek pacjenta, masa ciała, płeć i stężenie kreatyniny w surowicy krwi. Wzór ten nie ma jednak zastosowania u małych dzieci. Może dać także zawyżone wyniki u osób z otyłością lub w stanie przewodnienia, a także zaniżone wyniki u osób z niską masą ciała albo w podeszłym wieku.
2. Wzór MDRD
Stosuje się także wzór MDRD w postaci klasycznej albo skróconej. Wzór ten wykorzystywany jest do oceny eGFR wyrażanego w ml/min/1,73 m2 powierzchni ciała. Wzór klasyczny korzysta z parametrów, takich jak: wiek, płeć, stężenie osoczowe kreatyniny, BUN, stężenie aluminium we krwi, pochodzenie etniczne. Z kolei wzór skrócony wykorzystuje dane na temat: wieku, płci i stężenia kreatyniny w osoczu.
Wyniki uzyskane dzięki użyciu wzoru MDRD (skróconego lub klasycznego), mogą być nieco zawyżone u osób o niskiej masie ciała lub zawyżone u osób o wysokiej masie ciała.
Interpretacja wyników badania eGFR
Wskaźnik eGFR jest podstawowym parametrem do oceny czynności nerek – jego wartość jest szczególna w przewlekłej chorobie nerek. Jeśli natomiast występuje ostre uszkodzenie nerek, bardziej wiarygodne będzie badanie stężenia kreatyniny i monitoring jej zmian.
Do oceny stopnia zaawansowania przewlekłej choroby nerek, korzysta się z podziału na 6 stadiów. Każde stadium ma przyporządkowaną wartość GFR. I tak kolejno określa się:
- stadium G1 – dla prawidłowego lub podwyższonego GFR,
- stadium G2 – dla nieznacznie zmniejszonego poziomu GFR,
- stadium G3a – z redukcją GFR między niewielką a umiarkowaną,
- stadium G3b – z redukcją GFR między umiarkowaną a ciężką,
- stadium G4 – z redukcją GFR ciężką,
- stadium G5 – oznaczające schyłkową niewydolność nerek.
Jak wygląda badanie eGFR?
Wskaźnik GFR wylicza się na podstawie badania stężenia kreatyniny w surowicy krwi, a także na podstawie wymienionych wcześniej danych. Krew pobiera się rano – należy być na czczo. Dzień przed pobraniem krwi należy także nie podejmować aktywności fizycznej – może ona spowodować bowiem zwiększenie poziomu uwalniania kreatyniny z mięśni szkieletowych i wówczas badanie będzie zaburzone. Badanie wykonuje się na zalecenie lekarza rodzinnego lub lekarza Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej. Można też wykonać je odpłatnie w dowolnym laboratorium (koszt to zaledwie kilkanaście złotych).
Bibliografia
- K. Ciechanowski, Ocena czynności nerek, Wielka Interna – Nefrologia, wyd. Medical Tribune.
- M. Myśliwiec, Przewlekła choroba nerek, Interna Szczeklika 2019, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019.
