Objawy, przyczyny i leczenie bezsenności i innych zaburzeń snu

Bezsenność

W ostatnich kilku dekadach badania nad snem i jego zaburzeniami znacząco się rozwinęły. W wielu krajach powstały specjalne laboratoria snu oraz liczne towarzystwa naukowe skupiające specjalistów w dziedzinie medycyny snu. Obecnie wyróżnia się pięć podstawowych typów zaburzeń snu, w tym najczęściej opisywaną bezsenność (insomnia). Należy szczególnie podkreślić, że brak snu prowadzi do licznych problemów zdrowotnych. Czym zatem jest bezsenność, jakie są przyczyny zaburzeń snu, jak się leczy bezsenność i inne zaburzenia snu oraz jak zminimalizować problemy z zasypianiem?

Bezsenność – czym jest?

Zaburzenia snu są grupą dolegliwości, które obejmują niedobór snu, zaburzenia rytmu snu i czuwania, nadmierną senność, zaburzenia przysenne a także bezsenność (insomnia). Ta ostatnia oznacza trudności w zasypianiu połączone z częstym budzeniem się w nocy lub zbyt krótkim snem – wczesne budzenie się rano. Osoba dotknięta bezsennością, w ciągu dnia jest senna, a jej samopoczucie bywa obniżone. Insomnia może występować sporadycznie, lub przyjmować postać przewlekłą (> 1 miesiąca). Szacuje się, że różnego rodzaju insomnia dotyczy stale lub okresowo co najmniej 1/3 populacji. U osób starszych, przypadłość ta jest 3-4 razy częstsza niż u osób młodych. Jest to dolegliwość bardzo dokuczliwa, a występująca przewlekle wywołuje wtórne zaburzenia psychofizyczne: zmniejsza zdolność do pracy, negatywnie wpływa na nastrój i samopoczucie, upośledza jakość życia. Ze względu na częstość występowania i znaczny wpływ na życie, stanowi istotny problem socjo-medyczny.

Objawy bezsenności

Zaburzenia snu takie jak insomnia objawiają się przede wszystkim trudnościami w zasypianiu i niemożnością utrzymania snu dobrej jakości, co później skutkuje złym samopoczuciem lub trudnościami z funkcjonowaniem w ciągu dnia. Osoba chorująca na bezsenność często wybudza się w nocy lub budzi wcześnie rano, nie przesypiając wystarczającej ilości godzin w nocy.

Przyczyny bezsenności

Przyczyn może być wiele, zarówno związanych z nieprawidłowym stylem życia, jak i chorobami organicznymi. No najczęstszych zalicza się czynniki takie jak niewłaściwa higiena snu, stres, nerwice, choroby układu nerwowego, schorzenia psychiatryczne, depresja.

Bezsenność – domowe sposoby

Do domowych sposobów zaliczymy:

  • ustalenie stałych pór wstawania i kładzenia się spać
  • przewietrzenie pomieszczenia przed snem
  • nie przejadanie się na noc
  • wstawanie od razu po przebudzeniu
  • unikanie kofeiny i alkoholu
  • stosowanie technik relaksacyjnych
  • picie wyciszających naparów ziołowych np. z melisy, szyszek chmielu czy kozłka lekarskiego

Bezsenność – leki i suplementy diety bez recepty

Suplementy diety i leki bez recepty mogą zawierać substancje syntetyczne lub naturalne. Do najbardziej znanych preparatów syntetycznych należy melatonina. Ponadto stosuje się wyciągi z melisy lekarskiej, ashwagandy, passiflory, kozłka lekarskiego czy szyszek chmielu.

Jakie leki na bezsenność?

Stosowanie leków na bezsenność, które są wydawane na receptę powinno być zalecone wyłącznie przez lekarza. To lekarz określa dawkę leku i stale kontroluje proces leczenia danym lekiem. Do leków o działaniu uspokajającym i nasennym zalicza się obecnie barbiturany, benzodiazepiny, agonistów receptorów melatoninowych, wodzian chloralu czy antyhistaminiki. Jedyne leki nasenne zarejestrowane stricte do leczenia bezsenności w Polsce to benzodiazepiny i ich pochodne.

Leki kojarzeone jako leki nasenne takie jak zolpidem nadają się jedynie do krótkotrwałego stosowania, ponieważ przy używaniu przewlekłym wywołują silne uzależnienie. Pochodne benzodiazepiny niosą ze sobą wiele efektów ubocznych, w tym pogorszenie pamięci i funkcji poznawczych czy zaburzenie koordynacji ruchów i równowagi. Ze względu na hamowanie ośrodka oddechowego, nie wolno ich podawać osobom z bezdechem sennym i chrapaniem obturacyjnym. Leki te nie nadają się również do stosowania u pacjentów uzależnionym od alkoholu. Wiele klinicystów zaleca jako leki nasenne małe dawki leków przeciwdepresyjnych o działaniu sedatywnym takie jak np. trazodon, doksepina, mianseryna. Skuteczny może być również opipramol.

Bezsenność może mieć zarówno podłoże psychiczne, jak i somatyczne. Leczenie zaburzeń snu powinno się rozpocząć od uregulowania trybu dnia, technik relaksacji i naturalnych środków ziołowych, jeżeli te metody nie zadziałają to należy się udać do lekarza w celu konsultacji problemu.

Przypisy

1. Prusiński, Antoni. Neurologia praktyczna. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2015

2. Korbut, Ryszard. Farmakologia. Red. . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017