Włókniak miękki – jak wygląda ta zmiana nowotworowa i jak ją usunąć?

Czym są włókniaki?

Włókniaki to powszechnie występujące zmiany na ciele, przypominające brodawki. Zwykle są niegroźne, mimo że mają charakter nowotworowy. Nie należą jednak do nowotworów złośliwych i przebiegają łagodnie. Występują w formie grudek i brodawek o kolorze czerwonym, brunatnym, beżowym lub różowym. Z reguły lokalizują się na nogach, szyi, rękach, brzuchu, twarzy i plecach. Mogą mieć także postać charakterystycznych „skórek” (wypustek) o cielistym kolorze – tak właśnie wyglądają włókniaki miękkie.

Ciekawostka! Włókniaki mnogie, nerwiakowłókniaki oraz nerwiaki mogą być objawem choroby von Recklinghausena, która wynika z wady genetycznej w obrębie genu kodującego neurofibrominę.

Czym jest włókniak miękki?

Włókniak miękki (łac. fibroma molle) to często występujący nowotwór skóry o łagodnym charakterze. Wywodzi się z tkanki łącznej skóry właściwej, którą tworzą:

• komórki tkanki łącznej (m.in. fibroblasty, histiocyty, fibrocyty, limfocyty oraz komórki tuczne),

• włókien kolagenowych, sprężystych i retikulinowych.

Dodatkowym budulcem jest macierz tworzona z mukopolisacharydów (kwasu hialuronowego oraz kwasu chondroitynosarkowego), a także kompleksów białkowo-cukrowych.

W prawidłowych warunkach, poszczególne budulce tkanki łącznej mają bardzo uporządkowany układ. W przypadku pojawienia się włókniaka, rozmieszczenie komórek staje się w obrębie zmiany chaotyczne (co widać pod mikroskopem). Dodatkowo włókniak wykazuje nieprawidłową morfologię włókien tkanki łącznej – te niekiedy ulegają zwyrodnieniom. To, jakie są proporcje włókien oraz komórek tkanki łącznej, stanowi m.in. podstawę do weryfikowania, czy włókniak jest miękki (wówczas ma przewagę komórek), czy twardy (ma przewagę włókien).

Włókniaki miękkie w dużej mierze są uwarunkowane genetycznie. Dodatkowo wraz z wiekiem pojawia się ich na skórze coraz więcej. Występują zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, jednak w starszym wieku spotyka się je częściej u kobiet. Zmiany, których się nie usunie, pozostaną do końca życia, jednak włókniak miękki nie jest zagrożeniem dla naszego życia – nigdy się nie zezłośliwi. Ponadto włókniaki miękkie nie bolą i nie krwawią – raczej nie pogarszają komfortu funkcjonowania, jednak jeśli występują w miejscach narażonych na częste pocieranie, może rozwinąć się stan zapalny. Wówczas zaleca się, aby jednak zmianę usunąć.

Jak wygląda włókniak miękki?

Włókniak miękki najczęściej ma postać miękkiej, wiszącej skórki (zwykle jest workowato zwisającą zmianą). Można go wprowadzić w głąb skóry, poprzez uciśnięcie palcem. Włókniak miękki wygląda np. tak, jak na poniższym zdjęciu:

Jak widać, kształtem przypomina kulisty guzek wyrastający ze skóry (wówczas jest to włókniak miękki nieuszypułowany) lub jest połączony ze skórą cienką tkanką (mamy wtedy do czynienia z tzw. włókniakiem uszypułowanym miękkim).

Zmiana nie jest duża – wielkość włókniaka miękkiego zwykle oscyluje wokół kilku milimetrów, chociaż zdarzają się przypadki, gdy osiąga nawet kilka centymetrów.

Włókniaki miękkie z reguły występują licznie, grupują się. Często pojawiają się w miejscach narażonych na otarcia, takich jak szyja, kark, pachy, pachwiny.

Kolor włókniaka miękkiego jest zwykle cielisty – podobny do koloru skóry, niekiedy trochę ciemniejszy od niej.

Włókniak miękki a twardy – czym się różnią?

Włókniak miękki to nie jedyny rodzaj włókniaka występujący u człowieka – można także wyróżnić włókniaka twardego. Ten pojawia się zazwyczaj pojedynczo, nie grupowo – w przeciwieństwie do włókniaka miękkiego. Zwykle lokalizuje się na nogach oraz rękach. Włókniaki twarde są – jak sama nazwa wskazuje – zmianami twardymi o charakterze guzka podskórnego. Mają kolor czerwony lub brązowy i pokrywa je jasna błonka. Takie zmiany pojawiają się zarówno u kobiet, jak i mężczyzn oraz u osób w każdym wieku.

Zmiany nie powodują bólu, ale mogą być niekomfortowe lub mało estetyczne – wówczas można zdecydować się na ich usunięcie. Sposób usuwania jest podobny, jak w przypadku włókniaków miękkich (o metodach usuwania włókniaków piszę w dalszej części artykułu).

Czy włókniaki miękkie są niebezpieczne?

Jak wspomniałam wyżej, włókniaki są ogólnie zmianami łagodnymi i tak naprawdę tylko wyglądają groźnie. Warto mimo to zgłosić się do dermatologa, jeśli zauważymy na ciele niepokojącą zmianę – lekarz zweryfikuje, czy aby na pewno jest to włókniak, czy może inna zmiana, która jest groźna dla życia lub zdrowia. Jeśli się okaże, że jest to włókniak miękki, nie musimy go usuwać, chyba że powoduje on u nas dyskomfort w postaci swędzenia, krwawienia czy przeszkadza pod względem estetycznym – w tej sytuacji jak najbardziej można usunąć takiego włókniaka.

Uwaga! Osoby, które mają bardzo wiele włókniaków skórnych, zaleca się przeprowadzenie kontrolnych badań w kierunku funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego. Skłonność do włókniaków może bowiem informować o rozwoju tzw. zespołu metabolicznego, na który składa się m.in. cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze.

Włókniak miękki – przyczyny powstawania

Włókniak miękki jest rodzajem zmiany o podłożu genetycznym. Jest to zatem zmiana wrodzona. Istnieją jednak pewne czynniki, które zwiększają ryzyko pojawienia się włókniaków miękkich na ciele. Należą do nich m.in.:

• ciąża,

• otyłość,

• miażdżyca,

• cukrzyca, insulinoopornosć i inne zaburzenia metaboliczne,

• zaburzenia endokrynologiczne,

• zespół Cowdena,

• menopauza,

• zespół policystycznych jajników,

• polipy jelit (zespół Gardnera),

• zespół Birt-Hogg-Dubé,

• akromegalia,

• podrażnienia skóry.

Jakie są objawy włókniaka miękkiego?

Włókniak miękki może pojawić się w każdym miejscu na ciele, jednak z reguły znajduje się na powiekach, szyi, karku, pachach, pachwinach, pod piersiami. Jakie są inne objawy włókniaka miękkiego? Zmiana ta ma postać kulistych guzków, które wyrastają ze skóry. Są miękkie i mogą być połączone ze skórą tzw. szypułką (cienkim paskiem tkanki skóry). Mogą też wyrastać bezpośrednio ze skóry. Często występują mnogo.

Włókniaki miękkie są nieregularne, zwisające. Z reguły mają wielkość 1-2 mm (wówczas są to tzw. włókniaki nitkowate), ale niekiedy przybierają większe rozmiary – nawet 2 cm. Zawsze jednak włókniaki przybierają podobną do skóry barwę lub nieco od niej ciemniejszą.

Włókniaki miękkie są wyraźne oddzielone od prawidłowej tkanki – otacza je „torebka”. Są miękkie w dotyku. Raczej nie znikają samoistnie (chociaż zdarza się, że pojawiają się w ciąży, a kilka miesięcy po porodzie ustępują same) i mogą utrzymywać się całe życie.

Jak rozpoznać włókniaka miękkiego?

Są pewne cechy charakterystyczne dla włókniaka miękkiego, dzięki którym można go łatwo rozpoznać. To m.in.:

• nieregularny kształt,

• wielkość od 1 mm do nawet 2 cm,

• cielista barwa lub nieco ciemniejsza od skóry,

• spoistość,

• mnogie występowanie,

• charakterystyczna lokalizacja zmian (szyja, kark, powieki, pachy, pachwiny, okolice pod piersiami – ogólnie miejsca narażone na otarcia),

• bezbolesność,

• workowatość i „zwisanie”.

Nawet jeśli mamy pewność, że na ciele posiadamy włókniaki miękkie, warto i tak udać się do dermatologa, aby potwierdzić diagnozę przez specjalistę. Włókniaki są bowiem często bagatelizowane i mylone z innymi zmianami. Należą do nich np. brodawczaki, tłuszczaki, zmiany o charakterze nowotworowym złośliwym.

Włókniak miękki – usuwanie

Leczenie włókniaka miękkiego nie musi być wdrożone – dokonuje się tego dopiero, gdy pacjent chce usunąć zmianę ze względów estetycznych lub gdy włókniak powoduje dyskomfort. Metody stosowane w usuwaniu włókniaków miękkich to obecnie:

• elektroresekcja – usuwanie włókniaka z zastosowaniem prądu elektrycznego (zabieg może być wykonany w znieczuleniu miejscowym),

• laser CO2 – usuwanie zmiany poprzez wiązkę lasera (wypalanie włókniaka odbywa się w znieczuleniu miejscowym),

• krioterapia – jest to usunięcie włókniaka za pomocą zamrożenia zmiany z wykorzystaniem ciekłego azotu (jest to rzadko stosowana metoda, gdyż nie zawsze daje zadowalające efekty estetyczne),

• usuwanie chirurgiczne włókniaka – polega na usunięciu włókniaka skalpelem w znieczuleniu miejscowym (niekiedy wymaga założenia szwów).

Obecnie najbardziej polecaną i najczęściej stosowaną metodą w usuwaniu włókniaków miękkich jest elektroresekcja (elektrokoagulacja) lub zastosowanie lasera CO2. Wybór metody jest jednak uzależniony od kilku czynników i nie zawsze dana metoda jest wskazana w przypadku konkretnej zmiany. Niekiedy istnieją także przeciwwskazania do zabiegu – np. jeśli posiadamy rozrusznik serca, lekarz nie będzie mógł u nas wykonać usuwania włókniaka za pomocą prądu elektrycznego. Z kolei zabieg laserowy nie może być wykonany w przypadku infekcji lub stanów zapalnych w skórze.

Koszt usunięcia włókniaków miękkich zależy od ich liczebności oraz rodzaju zabiegu. W przypadku najpopularniejszej metody, jaką jest elektrokoagulacja, koszt usunięcia jednej zmiany to zwykle 70-80 zł. Elektrokoagulacja zmian mnogich to koszt ok. 350-400 zł za 30 minut pracy lekarza. Z kolei w przypadku zastosowania laserowego usuwania włókniaków miękkich, koszt jest nieznacznie wyższy i wynosi od ok. 100 zł za usunięcie jednej zmiany.

Czy włókniaki miękkie odrastają po usunięciu?

Usunięte włókniaki miękkie z reguły nie odrastają w miejscu, w którym znajdowały się wcześniej. Nie musimy także obawiać się na gwałtowny wyrzut nowych zmian po usunięciu włókniaków. Jeśli jednak mamy skłonność do tworzenia się takich zmian skórnych, niestety nie mamy gwarancji, że w przyszłości nie pojawią się kolejne, mimo zabiegów usuwania. Możemy spodziewać się, że stopniowo będą pojawiać się nowe włókniaki, jednak jest to proces powolny, wieloletni.

Czy są domowe sposoby na włókniaki?

Na wielu forach i grupach w mediach społecznościowych możemy przeczytać o sposobach domowego radzenia sobie z włókniakami, bez konieczności odwiedzania dermatologa. Należy uważać na takie porady, ponieważ nie jesteśmy specjalistami i być może błędnie rozpoznaliśmy daną zmianę, co przy próbie usunięcia (lub zaniechania leczenia) może mieć opłakane skutki. Ponadto nawet jeśli rzeczywiście mamy włókniaka i spróbujemy go sami usunąć, bardzo łatwo możemy nabawić się stanu zapalnego i spowodować, że narośl będzie wyglądać jeszcze gorzej.

Do sposobów, które polecają forumowicze, należy m.in. przemywanie zmian octem lub sokiem wyciśniętym z cytryny. Przemywanie zmiany octem ma spowodować jej wysuszenie się oraz oderwanie – podobnie jak i stosowanie w ten sposób soku z cytryny. Prawda jest taka, że prawdopodobieństwo trwałego usunięcia zmiany tym sposobem jest niskie, a jest natomiast duże ryzyko wywołania stanu zapalnego i poważnego podrażnienia skóry.

Innym sposobem, który znajdziemy na tego typu forach, jest usuwanie włókniaka za pomocą preparatu na... odciski. Tej metody również nie polecamy, gdyż środek ten zawiera kwas acetylosalicylowy, który ma silnie drażniące działanie (ma bowiem złuszczać odciski na stopach). Efektem może być silne podrażnienie skóry i wywołanie poważnego stanu zapalnego.

Włókniaki miękkie zawsze powinny być badane oraz usuwane pod okiem specjalisty. Cena za wizytę lub usunięcie zmiany nie jest wygórowana, a możemy nawet skorzystać z takiego zabiegu za darmo, jeśli udamy się na wizytę w ramach NFZ, przy czym z pewnością będzie trzeba dłużej zaczekać na konsultację i zabieg. Ale warto zaczekać, niż próbować niesprawdzonych, niosących za sobą wysokie ryzyko domowych sposobów.

Bibliografia

• Jabłońska S., Majewski S. Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. Warszawa 2008.

• Szczeklik A., Gajewski P.. Interna Szczeklika. Kraków 2020.

• Wolff K., Johnson R. A. Fitzpatrick’s Color atlas and synopsis of clinical dermatology. 6th edition.