Co to jest atopowe zapalenie skóry?
Atopowe zapalenie skóry to choroba przewlekła, mająca podłoże genetyczne. Dotyka głównie małych dzieci i z wiekiem zostaje zwykle wyciszona, ale nie jest to regułą, ponieważ może nawracać mimo wielu lat bez objawów. Zwykle skóra atopowa pojawia się u niemowląt między 3. a 6. miesiącem życia.
Atopowe zapalenie skóry należy do grupy schorzeń atopowych. Schorzenia te są genetycznie uwarunkowane skłonnością do reakcji alergicznych. W przypadku AZS, budowa skóry jest nieprawidłowa – naskórek nie spełnia swojej funkcji ochronnej. Występuje także niedobór nienasyconych kwasów tłuszczowych, które naturalnie nawilżają skórę. Taka nieprawidłowa bariera naskórkowa u dzieci sprawia, że ich skóra nie jest dostatecznie chroniona przed utratą wody, stąd dochodzi do suchości skóry i wnikaniem przez nią alergenów.
Poza czynnikami genetycznymi, na pojawienie się AZS ma wpływ także żywienie – a konkretniej, alergeny znajdujące się w pożywieniu – a także czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenie powietrza.
Atopowe zapalenie skóry – objawy
Typowym objawem jest swędzenie, zaczerwieniona skóra z tendencją do złuszczania. Mogą występować także miejscowo grudki i pęcherzyki. W zależności od wieku chorego, lokalizacja i wygląd zmian może ulegać przeobrażeniom, w związku z czym przy AZS wyróżnia się trzy fazy:
- faza niemowlęca – występuje u dzieci do 2. roku życia; zmiany zapalne pojawiają się głównie na głowie i twarzy (zwłaszcza na policzkach);
- faza dzieciństwa – od 2. do 12. roku życia; zmiany pojawiają się w zgięciach łokci i kolan, a także na szyi i nadgarstkach;
- faza młodzieńcza i dorosła – od 12. roku życia; zmiany zapalne są rozsiane, niekiedy grudkowe; często pojawiają się wokół oczu.
Jak pielęgnować skórę dziecka z atopowym zapaleniem skóry?
Jeśli na skórze swojego malucha dostrzeżesz powyżej opisane objawy charakterystyczne dla AZS, nie obędzie się bez wizyty u lekarza – najlepiej pediatry oraz dermatologa. W przypadku atopowego zapalenia skóry u niemowląt stosuje się różne formy leczenia – to jaką zastosujemy, powinno zależeć od zaleceń lekarza, który weźmie pod uwagę indywidualne objawy choroby, symptomy towarzyszące oraz wiek dziecka.
Niezwykle istotna jest także odpowiednia pielęgnacja skóry dziecka – aby odczuło ono ulgę od uciążliwych objawów choroby (swędzenie skóry sprawia, że dzieci z AZS często mają problemy z zasypianiem, wciąż płaczą, czują się niekomfortowo).
Skóra niemowlęcia z atopowym zapaleniem ma upośledzoną syntezę ceramidów oraz związków lipidowych. Nie jest więc w stanie samodzielnie stworzyć odpowiedniej bariery, która chroniłaby organizm przed czynnikami zewnętrznymi. Słabiej utrzyma ponadto wodę w naskórku, będzie wysuszona, mało elastyczna i nadwrażliwa – a to wszystko przyczyni się do bardzo silnego świądu i podrażnień skóry. Dlatego podstawowym postępowaniem w pielęgnacji skóry atopowej u niemowląt, jest częste i regularne stosowanie kosmetyków przeznaczonych do tego rodzaju skóry, znanych jako emolienty.
Emolienty w walce z atopowym zapaleniem skóry u dziecka
Emolienty to kosmetyki, które mają działanie natłuszczające i nawilżające. Zawierają one fazę wodną oraz olejową. Stosowanie ich powoduje, że woda zostaje zatrzymana w skórze, czego efektem jest minimalizowanie wysuszenia naskórka. Emolienty dodatkowo świetnie uelastyczniają skórę, wyrównują niedobór lipidów, mogą znacznie zmniejszyć uczucie świądu, a niekiedy nawet działać przeciwzapalnie. Aby jednak uzyskać pełen „pakiet” korzyści ze stosowania emolientów u dziecka z AZS, należałoby je nakładać regularnie w ilości ok. 250 g na tydzień, przy stosowaniu minimum 2-4 razy dziennie (maksymalny czas ich działania wynosi bowiem ok. 6 godzin). Poza emolientami, niekiedy dermatolog zaleca stosowanie odpowiednich leków zawierających glikokortykosteroidy oraz inhibitory kalcyneuryny.
Czy emolienty są skuteczne w leczeniu atopowego zapalenia skóry?
W wielu badaniach udowodniono, że stosowanie emolientów regularnie i długoterminowo sprawia, że skóra jest bardziej nawilżona i staje się elastyczna. Jeszcze lepsze efekty dają tzw. Emolienty Plus, które nie są co prawda produktami leczniczymi, ale zawierają w swoim składzie dodatkowe substancje aktywne, które wykazują silne właściwości terapeutyczne. W przebiegu AZS znacznie poprawiają one wygląd zmian skórnych i sprawiają, że stan mikrobiomu skóry polepsza się, co w efekcie daje większą odporność na czynniki zewnętrzne i substancje drażniące.
Czego należy unikać w pielęgnacji skóry atopowej?
Pielęgnacja skóry atopowej nie może być przypadkowa. Należy nie tylko stosować emolienty, ale także zrezygnować z niektórych zabiegów i kosmetyków, np. należy unikać:
- stosowania mydła i detergentów,
- stosowania kosmetyków z alkoholem w składzie,
- stosowania kosmetyków z substancjami zapachowymi w składzie,
- stosowania kosmetyków zawierających mocznik lub glikol propylenowy,
- pocierania skóry,
- ubierania dziecka w odzież szorstką lub wełnianą,
- prania odzieży w zwykłych proszkach (konieczne są proszki hipoalergiczne),
- ekspozycji skóry dziecka z AZS na suche i przegrzane powietrze oraz na wiatr i mróz.
Atopowe zapalenie skóry - prawidłowa pielęgnacja
Etap 1. Mechaniczne czyszczenie skóry
Skóra atopowa, jak każda inna, powinna być regularne oczyszczana z bakterii i innych zanieczyszczeń, zwłaszcza w okresie zaostrzeń choroby. Skórę należy delikatnie, ale dokładnie oczyścić, stosując preparat, który nie wywołuje alergii. Zalecane są np. syndety, gdyż nie zawierają mydła. Ich pH ponadto jest zbliżone do naturalnego pH skóry, przez co nie zostanie ona wysuszona. Jeżeli dziecko nie ukończyło 2. roku życia, należałoby ponadto unikać olejków do kąpieli, które zawierają w składzie pochodne orzeszków ziemnych lub owsa koloidowego, ponieważ substancje te mogłyby wywoływać alergię.
Etap 2. Mycie i kąpiel skóry z AZS
Syndent powinien znajdować się na skórze dziecka jak najkrócej – należy szybko go spłukać wodą w temperaturze 27-30°C. Cała kąpiel powinna być ogólnie krótka – trwać maksymalnie 5 minut. W ostatnich dwóch minutach warto dodać do kąpieli olejek, aby zapobiec odwodnieniu naskórka. Od razu po kąpieli i delikatnym osuszeniu skóry ręcznikiem, nakładamy emolient.
Warto wiedzieć! Jeżeli występuje rybia łuska na skórze albo liszaj, pomocne okazują się słone kąpiele.
Etap 3. Nakładanie emolientów
Emolienty należy stosować obficie i często – aplikujemy je w ilości co najmniej 100 g na tydzień, a optymalnie – 250 g. Podczas nakładania emolientu na skórę dziecka stosuj regułę opuszka palca – na nim zmieści się ok. 0,5 g preparatu. Zalecaną ilość emolientu do jednorazowej aplikacji uzyskasz, gdy wyciśniesz kosmetyk na opuszki palców wskazujących obu dłoni (od wierzchołka palca do pierwszego zgięcia). Jeśli chodzi o poszczególne części ciała, emolienty nakładamy następująco:
- nogi – emolient nakładamy od kostki do górnej części ud (zaczynamy przy tym nakładanie od tyłu i kończymy z przodu),
- ręce – smarujemy od nadgarstków i kończymy na pachach,
- tułów – emolient nakładamy okrężnymi ruchami od dolnej części brzucha, kierując się ku szyi i ramionom,
- plecy – nakładamy preparat okrężnymi ruchami od dolnej części pleców w kierunku karku,
- kark – emolient nakładamy okrężnymi ruchami i przesuwamy się aż do uszu dziecka,
- twarz – buzię smarujemy palcami i wykonujemy symetryczne ruchy, zaczynając od góry czoła, poprzez skronie i kości policzkowe, przechodzimy pod oczami do nasady nosa, schodzimy wzdłuż skrzydełek nosa i rozprowadzamy kosmetyk na policzkach, szyi i podbródku,
- dłonie – emolient wmasowujemy kciukami i opuszkami palców,
- stopy – emolient wmasowujemy kciukami najpierw na podeszwie stopy, a później na wszystkich palcach i przechodzimy w kierunku kostki.
Warto wiedzieć! Chłodny balsam lub żel po nałożeniu na skórę lekko ją znieczula, co dodatkowo przynosi ulgę, jeśli swędzenie jest bardzo nasilone. Warto więc włożyć wybrany emolient do lodówki na godzinę przed nałożeniem.
Atopowe zapalanie skóry: co stosować na wiatr, mróz i słońce?
Zarówno zimno, jak i wiatr, szkodzą skórze atopowej. Pod ich wpływem skóra traci jeszcze więcej wilgoci i nasila się swędzenie. Z tego powodu przed każdym spacerem z dzieckiem, koniecznie posmaruj jego twarz i wszystkie odkryte części ciała cienką warstwą tłustego kremu ochronnego. Po powrocie do domu należy go zmyć i nałożyć zwykły emolient. Ważne, aby krem zastosowany na spacer nie zawierał w składzie wody!
Słońce również może zaszkodzić skórze atopowej, dlatego należy wdrożyć pewne zasady ochrony przeciwsłonecznej. Poleca się stosowanie filtrów mineralnych – są one najlepiej tolerowane przez skórę atopową, ponieważ tworzą na jej powierzchni barierę fizyczną i nie przenikają do głębszych warstw naskórka. U wszystkich dzieci z AZS należy stosować maksymalną fotoprotekcję – SPF w wysokości 50+.
