Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach – geneza
Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach (TSR) całkowicie odwraca tradycyjne podejście do terapii – jest uznawana za rewolucyjną i niekonwencjonalną. Podstawą TSR jest empiria i działanie, natomiast sama idea terapii zrodziła się na skutek różnic poglądowych na temat pomocy drugiemu człowiekowi.
TSR stosuje się nie tylko w obszarze psychologicznym – okazuje się, że ma swoje zastosowanie zarówno w pracy socjalnej, jak i wychowaniu, edukacji, ochronie zdrowia, a nawet biznesie (zarządzanie zasobami ludzkimi).
Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach została opracowana już w latach 70. ubiegłego wieku w USA, jednak popularna staje się dopiero w aktualnym dziesięcioleciu.
Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach – założenia
Bazą TSR jest przekonanie, że to pacjent najlepiej wie, co jest dla niego najlepsze i jakie ma potrzeby, a nie – jak w innych podejściach – terapeuta. To nie terapeuta wyznacza cele terapii, ale sam pacjent. To pacjent podaje sposoby, możliwe rozwiązania problemów, z jakimi się zmaga. Jedynie pacjent (klient) ma odpowiednie kompetencje to tego, aby rozwiązać trudności, z którymi się spotyka. Terapeuta natomiast ma za zadaniem wydobyć z klienta zasoby, które pozwolą mu na pokonanie danych problemów. Staje się on niejako „narzędziem”, dzięki któremu pacjent osiągnie swój cel.
Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach skupia się podczas rozmowy z pacjentem na jego mocnych stronach. Szukane są sukcesy, osiągnięcia i dobre momenty, aby wzbudzić w pacjencie pozytywne myślenie i energię do działania. Nikt nie analizuje źródeł problemów, ich istoty, nie są drążone przykre tematy. Nikt nie odwołuje się do minionych, przykrych wydarzeń, natomiast cała rozmowa polega na szukaniu tego, co najlepsze w kliencie i w jego doświadczeniach.
Podstawowe założenia TSR można ująć w postaci poniższych sformułowań:
- Na każdy problem można spojrzeć w wielu perspektyw – i każdy problem ma zatem wiele rozwiązań.
- Mała zmiana może spowodować dużą zmianę.
- To Ty jesteś ekspertem swojego życia, który jedynie potrzebuje wskazówek, jak wydobyć z siebie potencjał do radzenia sobie z problemami.
- Skupiaj się na tym co tu i teraz oraz na przyszłości, a także na pozytywach. Nie analizuj przykrej przeszłości.
- Rozwiązanie teraźniejszych problemów znajdziesz w lepszych momentach swojego życia – dlatego skupiaj się na nich, a nie na błędach i porażkach.
Poza powyższymi punktami, TSR skupia się na trzech prostych zasadach. Pierwsza z nich to: „Jeżeli coś działa, rób tego więcej”. Druga: „Jeżeli coś nie działa, rób coś innego”. Trzecia: „Jeżeli coś się zepsuło, nie naprawiaj tego”.
Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach – dla kogo?
Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach ma zastosowanie w wielu przypadkach – nie bez powodu przekonuje się do niej coraz to większa liczba psychologów czy instytucji zajmujących się zdrowiem psychicznym. TSR szczególnie polecana jest dla osób, które:
- doznały przemocy psychicznej lub fizycznej,
- same są oprawcami przemocy psychicznej lub fizycznej,
- są uzależnione lub współuzależnione,
- mają problemy w relacjach z innymi ludźmi,
- mają trudności wychowawcze,
- spotkały się z dramatycznymi doświadczeniami życiowymi (np. nagła utrata bliskiej osoby, utrata pracy, zdrada, wypadek),
- nie mają satysfakcji z obecnego życia i szukają zmiany,
- za mocno analizują przeszłość i nie potrafią ruszyć do przodu.
Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach – metody i techniki
W TSR stosuje się wiele technik, których celem jest wydobycie z pacjenta zasobów do rozwiązania problemów. Wśród najbardziej efektywnych i pomocnych metod wyróżnia się poniższe techniki.
1. Praca na zasobach
Terapia rozpoczyna się od rozmowy, podczas której nie skupiamy się na problemach. Staramy się ukazać pacjenta jako osobę wartościową, utalentowaną, osiągającą sukcesy, mającą ciekawe zainteresowania. Kolejny etap to komplementowanie – ponieważ TSR polega na wykorzystywaniu własnych zasobów osobistych do radzenia sobie z problemami – pacjent musi zatem je odkryć swoje mocne strony (uświadomić je sobie), aby mieć w rękach narzędzie do rozwiązania trudności.
2. Ustalenie celu terapii
Zachęcamy pacjenta do wyobrażenia sobie przyszłości, w której nie występuje dany problem. Jak wyglądałoby jego życie? Jak by funkcjonował? Co chciałby zrobić, gdyby na drodze nie stawały mu trudności? Jak wyglądałby jego dzień? Na tej podstawie ukazujemy obraz preferowanej przyszłości, której pacjent oczekuje – obraz ten staje się określeniem celu terapii.
3. Skalowanie
Pacjent powinien umieścić siebie na skali od 1 do 10 (własna ocena). Numer 1 oznacza najgorszy z możliwych stanów, a 10 – najlepszy.
4. Pytania o wyjątki
Podczas terapii pytamy pacjenta o wyjątki, doceniając jego starania, których podejmował się w przeszłości. Takie działanie ma na celu wypracowanie myślenia, w którym jedna porażka nie przekreśla szansy na zmianę i rozwiązanie problemów.
5. Dokonywanie wyborów
Podczas terapii pacjent powinien stawać przed wyborami. Należy stale określać kolejne małe kroki - muszą być one konkretne – dzięki którym zostanie osiągnięty cel terapii.
Jak długo trwa TSR?
Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach nie ma ściśle określonego czasu – jest to jednak terapia zaliczana do krótkoterminowych, ponieważ wyznaczone cele zwykle osiągane są w bardzo szybkim czasie. W praktyce spotkań pacjenta z terapeutą jest maksymalnie 10, przy czym od pierwszego spotkania do ostatniego, może upłynąć nawet kilka miesięcy.
