Kwas azelainowy coraz popularniejszy
Kwas azelainowy jest obecnie coraz częściej wykorzystywany m.in. w kosmetykach jako składnik rozwiązujący wiele problemów. Wykazuje bowiem wielokierunkowe działanie. Mówi się m.in. o działaniu łagodzącym stany zapalne, hamującym rozwój bakterii, wybielającym cerę i złuszczającym – wydaje się zatem idealnym kosmetykiem np. do leczenia trądziku czy redukowania przebarwień.
W kosmetyce kwas azelainowy wykazuje się dużą skutecznością. Rzeczywiście pomaga w leczeniu trądziku, nawet trądziku różowatego z rumieniem, rozjaśnia przebarwienia na skórze, pomaga w usuwaniu zanieczyszczeń. Docenią go osoby w każdym wieku i z każdym typem cery.
Gdzie naturalnie występuje kwas azelainowy?
Kwas azelainowy produkowany jest głównie przez drożdże Malassezia furfur. Drożdże te są częścią naturalnej mikroflory biologicznej skóry. Kwas ten można też znaleźć w niektórych roślinach, np. w pszenicy, życie i jęczmieniu. Niestety jest słabo rozpuszczalny w wodzie, co jest znacznym utrudnieniem dla biotechnologów, którzy zajmują się tworzeniem składów kosmetyków. Obecnie trwają badania nad wytworzeniem pochodnych kwasu azelainowego – np. azeloglicyny.
Jak dokładnie działa kwas azelainowy?
Kwas azelainowy jest kwasem dikarboksylowym. W kosmetykach występuje zwykle pod nazwami: azelaic acid bądź AZA.
Kwas azelainowy przede wszystkim wykazuje działalność przeciwdrobnoustrojową. Mowa jest zarówno o hamowaniu rozwoju bakterii tlenowych, jak i beztlenowych. Dodatkowo jest skuteczny w zwalczaniu takich patogenów skórnych, jak Propionibacterium acnes i Staphylococcus aureus.
Mechanizm działania nie został jeszcze do końca poznany, ale naukowcy sugerują kilka czynników. Wymieniają m.in.:
-
wpływ na aktywność enzymatyczną oraz metabolizm bakterii,
-
zdolność do przemiany wewnątrzkomórkowego pH,
-
działanie przeciwzapalne.
Kwas azelainowy zmniejsza dodatkowo nadmierne złuszczanie się naskórka. Spowalnia również proces melanogenezy, który to jest odpowiedzialny m.in. za tworzenie się różnych przebarwień na skórze. W związku z wymienionym działaniem, kwas azelainowy znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu wielu problemów natury dermatologicznej, a przy tym nie jest substancją drażniącą czy fotouczulającą, co jest istotne, zwłaszcza w przypadku cery wrażliwej.
Podsumowując działanie kwasu azelainowego, jest ono następujące:
-
działanie przeciwzapalne – kwas azelainowy zmniejsza ryzyko rozwoju infekcji, a także tworzenia się blizn po stanach zapalnych,
-
działanie antybakteryjne – kwas wykazuje działanie hamujące rozwój bakterii tlenowych i beztlenowych, a także patogenów odpowiedzialnych za powstawanie trądziku (np. Propionibacterium acnes),
-
działanie regulujące pracę gruczołów łojowych – kwas azelainowy hamuje nadprodukcję sebum, tym samym zmniejsza ryzyko powstawania wyprysków, przetłuszczania się i błyszczenia cery,
-
działanie rozjaśniające na przebarwienia – za sprawą zdolności blokowania melaniny,
-
działanie zmniejszające nadmierną keratynizację – oczyszcza pory, zmniejsza ilość pojawiających się zaskórników,
-
działanie złuszczające – kwas azelainowy doskonale złuszcza martwe komórki naskórka,
-
działanie antyoksydacyjne – poprzez neutralizowanie wolnych rodników, kwas azelainowy może chronić skórę m.in. przed procesem przedwczesnego starzenia się i tworzenia zmarszczek.
Zastosowanie kwasu azelainowego w kosmetyce
Jak wspomniałam wyżej, kwas azelainowy działa na skórę w wieloraki sposób, przez co ma naprawdę szerokie zastosowanie, jeśli chodzi o problemy dermatologiczne i ich następstwa – może zarówno je leczyć, jak i zapobiegać ich ponownemu wystąpieniu.
Kwas azelainowy znajduje się przede wszystkim w kosmetykach do cery trądzikowej i naczyniowej. Ma silne działanie przeciwbakteryjne, ale z drugiej strony jest delikatny dla skóry – sprawia to, że preparaty z tą substancją mogą być także wykorzystywane przez osoby z cerą skłonną do podrażnień. Kwas azelainowy występuje ponadto nie tylko w kosmetykach drogeryjnych, ale i preparatach medycznych: stanowi bowiem składnik wielu leków, maści czy kremów aptecznych do codziennej pielęgnacji (jego stężenie wynosi wówczas od 5 do 20%).
W gabinetach kosmetycznych kwas azelainowy zwykle stosowany jest w czystej, płynnej formie i dodaje się go np. do peelingów chemicznych, które wykonuje się np. w celu leczenia trądziku, regulowania wydzielania sebum czy zwężenia porów.
Mimo że produkty z kwasem azelainowym można kupić bez recepty, to lepiej i tak stosować je pod kontrolą dermatologa lub kosmetologa, aby całkowicie bezpiecznie wykorzystać jego właściwości. Tym bardziej, jeśli chcemy osiągnąć wyraźne efekty lub zmagamy się z poważnym problemem dermatologicznym – wówczas konieczne będzie zastosowanie kwasu w wyższym stężeniu, aby zwiększyć jego skuteczność. Przy wysokich stężeniach można odczuwać pieczenie i swędzenie skóry.
Czy kwas azelainowy działa na trądzik pospolity, różowaty i młodzieńczy?
Mówi się o wykorzystywaniu kwasu azelainowego w leczeniu trądziku – ale czy każdego? Okazuje się, że tak. Kwas ten świetnie radzi sobie m.in. z trądzikiem pospolitym, który to dotyka ponad 40% populacji na całym świecie. Kwas azelainowy jest substancją, która świetnie sprawdzi się w terapii trądziku pospolitego, zarówno jeśli chodzi o stosowanie podczas profesjonalnych zabiegów, jak i w zaciszu domowym w codziennej pielęgnacji. Daje dobre efekty w leczeniu trądziku u różnym stopniu zaawansowania: od łagodnego po umiarkowany. Skuteczność jest porównywalna do retinoidów.
Kwas azelainowy wykazuje właściwości przeciwzapalne, złuszczające i hamujące rozwój bakterii – dzięki temu substancja ta jest także wykorzystywana do leczenia miejscowych nadkażeń, a nawet cięższych przypadków trądziku młodzieńczego. Co ważne, bakterie znajdujące się w skórze i odpowiedzialne za rozwój zmian trądzikowych, nie są w stanie uodpornić się na działanie kwasu azelainowego, co jest jego ogromnym atutem – przez cały czas trwania kuracji jest on tak samo skuteczny.
Warto także nadmienić, że kwas azelainowy ma zdolność hamowania przemiany testosteronu w DHT – efektem tego jest ograniczenie aktywność produkowania sebum i łagodzenie objawów choroby.
Jeśli chodzi o leczenie trądziku różowatego, kwas azelainowy to jedna z naprawdę niewielu substancji, które mogą poprawić stan skóry z trądzikiem różowatym. Trądzik tego rodzaju jest bardzo trudny do leczenia i jest chorobą przewlekłą skóry. Charakteryzuje się rumieniem, grudkami, krostami i teleangiektazjami. Kwas azelainowy skutecznie redukuje rumień i zmniejsza ryzyko rozwoju zmian zapalnych. Jednocześnie nie uszkadza naturalnej bariery hydrolipidowej skóry i nie powoduje podrażnień. Dermatolodzy sądzą, że kwas ten może być alternatywą dla leczenia trądziku różowatego metronidazolem.
Czy kwas azelainowy zredukuje przebarwienia na skórze?
Kwas azelainowy skutecznie redukuje przebarwienia na skórze o różnej etiologii – takie działanie zostało dokładnie przebadane i udowodnione licznymi metaanalizami. Kwas ten hamuje m.in. syntezę w sferze aktywnych melanocytów, a także pracę enzymów mitochondrialnych wchodzących w skład łańcucha oddechowego. W efekcie działanie kwasu azelainowego nie jest wycelowane w nieaktywne melanocyty i nie działa on np. a znamiona płaskie czy brodawki. Z drugiej jednak strony świetnie usuwa wszelkiego rodzaju przebarwienia, m.in.:
-
hormonalne,
-
po oparzeniach,
-
po opalaniu,
-
potrądzikowe,
-
plamy o różnym pochodzeniu.
Jest także stosowany do redukowania widoczności blizn (m.in. po trądziku). Przy wyższych stężeniach – na poziomie 15-20% - efekty kuracji przeciwko przebarwieniom można zauważyć już po kilku tygodniach stosowania.
Kwas azelainowy – przeciwwskazania
Kwas azelainowy jest łagodną dla skóry substancją, jednak mimo to występują przeciwwskazania do jego stosowania. Nie powinny po niego sięgać m.in. osoby, które stosują terapię leczniczą pochodnymi witaminy A (m.in. retinolem – zarówno jako lek, jak i w postaci preparatu do użytku zewnętrznego). Kolejnym przeciwwskazaniem jest uszkodzenie skóry – np. gdy są aktywne infekcje, ostre stany zapalne, nadżerki lub występuje rana po operacji.
Kwasu azelainowego nie powinny ponadto stosować osoby, które w ciągu ostatnich 6 miesięcy miały krioterapię w obszarze, który miałby zostać poddany działaniu kwasu. Przeciwwskazaniem jest też nadwrażliwość na kwas azelainowy.
Czy ciąża się jest przeciwwskazaniem do stosowania kwasu azelainowego? Kwas ten ma delikatne działanie i w niewielkim stopniu może przenikać do organizmu (występuje wchłanianie systemowe na poziomie ok. 3,6%) - może więc być stosowany przez kobiety w ciąży.
Jakie są skutki uboczne?
Kwas azelainowy w większości przypadków nie prowadzi do wystąpienia skutków ubocznych. Jeśli jednak jest stosowany niezgodnie z zaleceniami producenta i lekarza, mogą pojawić się objawy niepożądane, np.:
-
pęcherze,
-
pieczenie i swędzenie,
-
przebarwienia,
-
łuszczenie się skóry,
-
nadmierne wysuszenie skóry,
-
reakcja alergiczna,
-
nasilenie zmian trądzikowych.
W przypadku wystąpienia jakiegokolwiek niepokojącego objawu, należy zaprzestać kuracji kwasem azelainowym i niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Jak stosować kwas azelainowy? Kosmetyki, zasady kuracji
Jeśli nie mamy konkretnych zaleceń od dermatologa, krem lub maść z kwasem azelainowym nakładamy na skórę 1-2 razy dziennie aż do momentu, gdy osiągniemy zadowalające rezultaty. Jeśli mamy zamiar stosować preparat z kwasem azelainowym o dużym stężeniu, warto nakładać go na skórę co drugi dzień, na zmianę z dobrym kremem nawilżającym. Jeżeli natomiast zmagamy się z nadprodukcją sebum, produkt z wyższym stężeniem można stosować 1-2 razy dziennie.
Kwas azelainowy można kupić w czystej postaci i stosować go samodzielnie. Można go również łączyć z innymi terapiami lub produktami – i warto to robić. Dzięki temu jego działanie, takie jak łagodzenie stanów zapalnych, złuszczanie naskórka czy hamowanie rozwoju bakterii, będzie jeszcze bardziej efektowne. Z czym można łączyć stosowanie kwasu azelainowego? Oto przykłady:
-
antybiotyki – do stosowania wewnętrznego i zewnętrznego,
-
środki hormonalne – takie połączenie to popularna metoda walki z trądzikiem,
-
nadtlenek benzoilu – kwas azelainowy sprawi, że działanie tej substancji będzie silniejsze,
-
tretinoina – wzmocnione zostanie jej działanie keratolityczne,
-
kwasy AHA i BHA – szczególnie kwas salicylowy, mlekowy i glikolowy – połączenie tych kwasów z kwasem azelainowym sprawi, że osiągniemy lepsze efekty ogólnej poprawy kondycji skóry.
Oczywiście należy pamiętać, aby nie nakładać jednocześnie kwasu azelainowego z innymi środkami, tylko w odpowiednich odstępach czasowych. Zaleca się np. aplikowanie kosmetyku z kwasem azelainowym rano, natomiast preparat z inną substancją czynną aplikować wieczorem przed pójściem spać.
Kwas azelainowy – efekty stosowania
Pierwsze efekty kuracji kremami lub innymi preparatami z kwasem azelainowym są widoczne jest po kilku sesjach lub po 6-8 tygodniach regularnego stosowania. Nie zaleca się jednak stosowania kwasu azelainowego dłużej niż przez 6 miesięcy.
Przepis na krem do cery z trądzikiem różowatym
Kwas azelainowy występuje w wielu drogeryjnych kremach, serach i peelingach, ale można też samodzielnie sporządzić taki kosmetyk. Poniżej przedstawiam przepis na domowy krem z kwasem azelainowym, dedykowany do cery z trądzikiem różowatym.
Do wykonania kremu (pojemność słoiczka 30 g) potrzebujesz ekologiczną bazę kremową dowolnego producenta (19,5 g), kwas azelainowy w stężeniu 10% (3 g) oraz propanediol (7,5 g). Do sporządzenia kremu przydadzą się takie akcesoria, jak waga kuchenna, zlewka skalowana, łyżka miarowa.
Przygotowanie:
W zlewce odważamy kwas azelainowy. Dodajemy do niego propanediol, a następnie mieszamy. Kolejny krok to dodanie bazy kremowej i wymieszanie całości. Krem przekładamy do słoiczka, opisujemy, przechowujemy w ciemnym miejscu. Gotowe!
Krem powinien być przechowywany z dala od źródeł ciepła. Jego termin ważności wynosi 3 miesiące.
Peeling z kwasem azelainowym – czy warto?
Poza stosowaniem kremów, warto sięgnąć także po peeling z kwasem azelainowym – to skuteczny i dość szybki sposób na pozbycie się wielu rodzajów trądziku, przebarwień czy nawet stanów zapalnych. Peeling wyreguluje produkcję sebum, zapobiegnie powstawaniu zaskórników, oczyści skórę i poprawi jej ukrwienie. Dodatkowo zmniejszy pory i poprawi ogólną kondycję skóry. Kwas azelainowy dodatkowo pobudzi proces odnowy komórek i produkcję kolagenu – co da efekt w postaci spłycenia drobnych zmarszczek i zapobiegnie tworzeniu się nowych.
Bibliografia
-
Dębek P i wsp. Zastosowanie kwasu azelainowego w wybranych schorzeniach dermatologicznych. Medycyna Rodzinna 2018; 21(4): 307-314.
-
Chudek E, Urtnowska-Joppek K. Postępowanie w terapii trądziku różowatego. Część II – Zalecenia pielęgnacji domowej. Kosmetologia Estetyczna 2019; 5(8):589-592.
