Brak snu i jego konsekwencje dla zdrowia

Śpiąca kobieta

Sen to stan, w jaki cyklicznie, raz na dobę zapada każdy prawidłowo funkcjonujący organizm - to okres odpoczynku i regeneracji każdego z nas, w którym przebywamy przez około jedną trzecią naszego życia. Gdy zasypiamy, pojawia się charakterystyczny bezruch i zniesienie świadomości, przy czym taki stan jest całkowicie odwracalny, czyli po sennym odpoczynku wracamy do zupełnej świadomości.

Wszystko to dzieje się na poziomie ośrodkowego układu nerwowego i jest to okres odpoczynku i regeneracji organizmu, który w tym czasie:

  • spowalnia działanie wszystkich układów,
  • obniża temperaturę ciała,
  • regeneruje wszystkie tkanki,
  • naprawia wszelkie uszkodzenia powstałe w mózgu w czasie czuwania, oraz we wszystkich tkankach i układach;
  • odbudowuje mikrouszkodzenia organizmu,
  • zbawiennie wpływa na układ odpornościowy.

Sen jest niezbędny do życia i prawidłowego przebiegu wszelkich procesów psychicznych i fizycznych.

Zdrowy sen - fazy snu

Zanim poznamy problemy ze snem, przyjrzyjmy się zatem, jak wygląda prawidłowy proces wypoczynku i regeneracji, gdyż sen jest jedną z pierwotnych prócz jedzenia i picia potrzeb fizjologicznych.

Sen możemy podzielić na dwie główne fazy powtarzające się w cyklach:

  • faza NREM (non-rapid eye movement (bez szybkiego ruchu gałek ocznych) trwająca 80-100 min. W tej fazie mózg obniża ciśnienie tętnicze krwi, uwalniany zostaje hormon wzrostu, obniża się temperatura ciała, znika napięcie mięśniowe, a oddech staje się rzadki;
  • faza REM (rapid eyes movement (faza szybkiego ruchu gałek ocznych) trwająca ok. 15 min. To w tej właśnie fazie pojawiają się marzenia senne, umysł skupia się na przeżyciach wewnętrznych i odpoczywa aktywnie, dlatego ta faza jest najważniejsza z punktu widzenia fizjologii.

U osób dorosłych tego typu cykl powtarza się 4 lub 5 razy w ciągu nocy. 

A co, jeśli mamy problem ze snem, cierpimy na długotrwały brak snu i posiadamy symptomy zaburzeń snu? 

Jakie są ich przyczyny, co się wiąże z bezsennością i jak można jej zaradzić - o tym przeczytasz poniżej.

Brak snu - przyczyny

Brak snu określany jest mianem bezsenności - jest to niemożność zaśnięcia, czy niespania w ogóle.

Jeśli zaś występuje niedostatek snu pod względem jego długości oraz jakości, a więc częste budzenie się w nocy, problemy z ponownym zaśnięciem, budzenie się zbyt wcześnie rano, koszmary, a nawet spanie całą noc, ale nie wypoczywanie z powodu niespokojnego snu, mamy wtedy do czynienia z zaburzeniami snu.

Bezsenność

Przyczyny powstania braku snu można podzielić na:

  • przyczyny środowiskowe zaburzeń snu - wpływ na nie ma nieregularny tryb życia, brak aktywności fizycznej, lub nadmierna aktywność fizyczna przed snem, niedobory snu spowodowane "zarywaniem" nocy przez np. długie oglądanie tv, czytanie lub przez zmienne godziny snu i drzemki w ciągu dnia, spożywanie ciężkostrawnych potraw przed snem, spożywanie środków pobudzjących układ nerwowy jak alkohol, narkotyki czy inne używki, praca zmianowa, która wpływa na cykl snu, częste zmiany stref czasowych;
  • przyczyny chorobowe powstają na skutek przyjmowania leków, chronicznego bólu, przy rozwoju chorób przewlekłych, zaburzeń natury psychicznej, jak stany depresyjne, zaburzenia lękowe o różnym podłożu, poprzez uszkodzenia układu nerwowego, silny stres, oraz przez tzw.bezdech senny spowodowany chrapaniem, który jest niestety bardzo popularny wśród osób, u których można zaobserwować kłopoty ze spaniem. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o bezdechu sennym, przeczytaj ten artykuł. 

Zaburzenia i brak snu - objawy

Ilość snu niezbędna do prawidłowego funkcjonowania jest zależna od takich czynników jak wiek, płeć, oraz indywidualne zapotrzebowanie organizmu na sen - niemowlęta przesypiają kilkanaście godzin w ciągu doby, dzieci i młodzież 9-10 godzin, dorośli 5-8 a osoby starsze 5-6 godzin.

Mimo tego, że powyższy podział jest określany normą, to ze względu na to, że różnimy się od siebie, nasze osobnicze zapotrzebowanie również może być inne.

Uznaje się jednak, że sen poniżej 4 godzin na dobę jest objawem zaburzeń, należy więc  dokładnie kontrolować jego jakość, gdyż może to mieć znaczący wpływ na stan naszego zdrowia. 

Kłopoty ze snem

Po czym możemy poznać, że mamy zaburzenia snu:

  • występuje problem z zaśnięciem przez dłuższy czas i utrzymaniem tego stanu - przez kilka godzin nie możemy zasnąć, wszelkie, nawet delikatne bodźce zewnętrzne nas rozpraszają, długość snu oraz pora kiedy kładziemy się do łóżka, są różne. Często budzimy się w nocy, pojawiają się również koszmary,
  • problem ze snem mimo uczucia zmęczenia - czujemy, że chce nam się spać, jesteśmy przemęczeni, ale sen nie nadchodzi,
  • zła jakość snu, czyli mimo tego, że śpimy całą noc, wstajemy rano niewyspani, zmęczeni, przez co niejednokrotnie czujemy się senni w ciągu dnia. Wykonywanie codziennych czynności sprawia nam dużą trudność,
  •  wahania nastroju - jesteśmy drażliwi, zmęczeni, czujemy brak energii.

Niedobór snu - konsekwencje zdrowotne i wpływ na funkcjonowanie organizmu

Nawet najmniejszy niedobór snu odbija się negatywnie na prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka. Sytuacje te, mogą mieć charakter przejściowy i być spowodowane np. silnym stresem, podróżą czy spotkaniem towarzyskim. 

Problem pojawia się jednak w chwili, kiedy bez względu na okoliczności, zaburzenia snu i cykli snu przytrafiają się nam notorycznie - mamy problem z zaśnięciem lub wybudzeniem się oraz wtedy, gdy trwają dłuższy czas. 

Jeśli problemy te trwają więcej niż trzy noce w tygodniu przez okres dłuższy niż jeden miesiąc, powodują dyskomfort naszego życia, czyli wiele problemów zdrowotnych mających wpływa na codzienne funkcjonowanie:

  • chroniczne niewyspanie lub nadmierną senność,
  • bóle głowy,
  • gorsze samopoczucie,
  • nadciśnienie tętnicze,
  • lęki nocne,
  • rozdrażnienie,
  • obniżony nastrój,
  • spadek koncentracji,
  • wzrost lub spadek masy ciała,
  • podkrążone oczy,
  • złe samopoczucie psychofizyczne,
  • powstawanie zaburzeń psychicznych,
  • osłabienie układu odpornościowego,
  • spowolnienie reakcji, gorszy refleks,
  • kłopoty z pamięcią, czyli zaburzenia pamięci krótkotrwałej,
  • płytki sen i częste budzenie się,
  • spadek libido,
  • cukrzycę.

Długotrwały brak snu - jaka terapia

Długotrwały brak snu

Brak snu sprawia wiele kłopotów oraz brak komfortu codziennego funkcjonowania, gdyż skutki niewyspania, zła jakość snu wpływa na wiele aspektów naszej aktywności.

Początek kłopotów ze snem zazwyczaj wiąże się z konkretnym problemem - zmianą nawyków związanych ze snem, stresem lub chorobą.

Problemem, który nie pozwala nam zasnąć może być utrata pracy, czy stres związany ze śmiercią kogoś bliskiego, zaś narodziny dziecka czy rozpoczęcie pracy zmianowej może być czynnikiem wpływającym na zmianę nawyków dotyczących zasypiania, czuwania i pracy
w określonych porach.

Choroby psychiczne jak i fizyczne również w dużym stopniu wpływają na nasz sen - przewlekły ból, stany lękowe, depresja mają ogromny wpływ na jakość snu.

Jeśli niepokoimy się z powodu niedoboru snu oraz jego jakości, udajmy się do lekarza, który po wywiadzie na temat naszej bezsenności i wstępnych badaniach zaordynuje odpowiednie leczenie łagodnymi środkami farmakologicznymi lub skieruje nas na konsultacje
do odpowiedniego specjalisty:

  • do laryngologa - jeśli zakłócamy ciszę nocna rodzinie swoim głośnym chrapaniem, budzimy się rano zmęczeni i niewyspani, doskwiera nam bezdech senny, mamy problem z oddychaniem. Lekarz zbada, czy problem nie występuje z powodów anatomicznych, jak choćby krzywa przegroda nosowa, czy chore zatoki, a jeśli nie,
    to możemy zostać skierowani na specjalistyczne badanie snu, 
  • do chirurga twarzowo-szczękowego - jeśli powodem niedoboru snu jest wadliwa budowa anatomiczna nosa czy przegrody nosowej, przerośnięte migdały, zbyt duży, opadający języczek podniebienia miękkiego, to chirurg skieruje nas na zabieg poprawiający wadliwą budowę;
  • do diabetologa, jeśli podłożem problemów jest cukrzyca;
  • do kardiologa, jeśli przy bezsenności cierpimy też na choroby serca, a bezsenność wpływa na pogłębienie niedomagań sercowych, szczególnie prze bezdechach nocnych;
  • do neurologa, jeśli staliśmy się nerwowi z powodu braku snu, pojawił się np. zespół niespokojnych nóg, jako konsekwencja wyczerpania nerwowego;
  • do psychiatry czy psychologa, jeśli pojawia się depresja, nadmierny lęk, zaburzenia osobowości, koszmary, psychozy a co za tym idzie nieumiejętność radzenia sobie z problemami w życiu codziennym, które na wskutek zmęczenia zaczynają nas przytłaczać.

Bezdech senny - zagrożenie zdrowia

Zaburzenie snu

Najczęściej bagatelizowanym objawem zaburzeń snu jest głośne, nieregularne chrapanie zakłócane przerwami w oddychaniu- czyli tzw. bezdechem sennym.

Dzieje się tak dlatego, gdyż podczas snu mięśnie kontrolujące górne drogi oddechowe rozluźniają się powodując opadanie języczka i podniebienia miękkiego, co prowadzi w rezultacie do zwężenia dróg oddechowych i chrapania.

Zbyt duże zwężenie dróg oddechowych prowadzi do chwilowego zatrzymania oddechu, czyli obturacyjnego bezdechu sennego trwającego kilka czy kilkanaście sekund - chrapiący zaczyna się dusić, brakuje mu powietrza i przebudza się łapiąc łapczywie powietrze.

Zdarza się, że takie bezdechy powtarzają się kilkadziesiąt i więcej razy w ciągu nocy powodując niedotlenienie organizmu, zmęczenie, brak regeneracji i prowadzić mogą do chorób serca, nadciśnienia, zawałów, udarów, cukrzycy czy depresji.

Leczenie bezdechu sennego jest więc niezmiernie ważne ze względu na poważne skutki zdrowotne.

Ogromną ulgą dla zdrowia w leczeniu tej przypadłości są specjalne aparaty, które wytwarzają dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych i zapobiegają bezdechowi utrzymując je cały czas otwarte.

Niewielkie urządzenie stojące w pobliżu łóżka, z którego za pomocą rurki i dyskretnej maski na twarz dostarczane jest pod ciśnieniem powietrze jest najprostszą i bezinwazyjną metodą zapobiegania bezdechom.

Zdrowy sen - higiena na dobry sen

Zanim zasięgniemy porady specjalistów, najpierw wyeliminujmy czynniki, które mogą zakłócać zdrowy sen:

  • by po przespanej nocy być wypoczętym i mieć dobre samopoczucie, należy przestrzegać jednakowych pór zasypiania i i porannej pobudki na drugi dzień - w taki sposób przyzwyczaimy nasz wewnętrzny zegar do stałych godzin odpoczynku
    i czuwania;
  • dobrze, jeśli wieczorową porą zrezygnujemy z ciężkostrawnych potraw, które mają negatywny wpływ na jakość naszego snu - wysokokaloryczne pokarmy są długo trawione i organizm zamiast się regenerować, zużywa sporo energii na trawienie;
  • negatywne konsekwencje w postaci niespokojnego snu wywierają bodźce świetlne
    i dźwiękowe, czyli np. włączony telewizor czy radio, bądź włączone światło;
  • unikajmy spożywania alkoholu przed snem oraz palenia tytoniu;
  • przed snem, najlepiej wieczorową porą udajmy się na krótki spacer, by dotlenić się
    i powoli spowolnić funkcje organizmu. Pamiętajmy jednak, by nie forsować organizmu, by nie był to energetyczny trening, który zamiast nas przygotować do wypoczynku spowoduje nadmierne pobudzenie organizmu;
  • ciepła, relaksująca kąpiel również bywa pomocna przy zaśnięciu a wygodne łóżko, materac dobrany do naszych preferencji będą dopełnieniem komfortu spania.

Zdrowy styl życia, czyli zdrowe, dobrej jakości, zbilansowane pożywienie, umiarkowany, systematyczny ruch, radzenie sobie ze stresem i trudnymi sytuacjami, panowanie nad emocjami to klucz nie tylko do komfortu spania, ale również do zdrowia, warto więc o nie zadbać.

Wpis gościnny