Bulimia – leczenie
Bulimia to choroba niezwykle trudna do wyleczenia, ponieważ jest jednostką kliniczną o zróżnicowanym podłożu. Jednak jeśli terapia jest odpowiednio dobrana, a chory jest zmotywowany, jest szansa na wyleczenie – ale proces ten jest skomplikowany, trudny i długotrwały. Po pierwsze, wymaga dużego doświadczenia personelu medycznego. Po drugie, w terapię muszą być zaangażowani różni specjaliści (psychiatra, psycholog, internista, niekiedy pediatra), chory oraz jego rodzina i najbliższe mu osoby. Po trzecie, warunkiem powodzenia jest wysoki poziom motywacji pacjenta i postawa nastawiona na współpracę z lekarzem (w tym nie opuszczanie spotkań z psychoterapeutą, stosowanie się do jego zaleceń, samokontrola, przyjmowanie przepisanych leków). Jeśli ostatni z punktów nie zostanie spełniony, terapia skazana jest na porażkę, niezależnie od tego, jak dobrą terapię dobierze lekarz, czy jak mocno stara się rodzina, aby pomóc chorej osobie wrócić do zdrowia.
Nie da się zmusić osoby chorej na bulimię do podjęcia terapii. Można jednak próbować unaocznić jej, że wzorce odżywiania, które posiada, są patologiczne i działają destrukcyjnie na jej organizm, a także metody regulowania negatywnych emocji (za pomocą epizodów objadania się) są także destrukcyjne i nie przynoszą żadnych korzyści.
Jak widać, leczenie bulimii nie sprowadza się jedynie do uzyskania prawidłowej wagi czy prawidłowego BMI. Konieczna jest praca nad samooceną, wyrażaniem uczuć, radzenia sobie z emocjami (zwłaszcza negatywnymi), a także praca nad prawidłowym postrzeganiem własnego ciała (osoby z bulimią mają zaburzone postrzeganie własnego ciała).
Terapia bulimii – poza aspektem psychologicznym – polega także na stosowaniu farmakoterapii. Istotne jest to, że zarówno sama psychoterapia bez farmakoterapii, jak i farmakoterapia bez psychoterapii, nie stanowią skutecznej metody leczenia bulimii. Konieczne jest, aby obie metody były prowadzone jednocześnie – wówczas leczenie ma szansę okazać się skuteczne.
Bulimia – leczenie farmakologiczne
Na czym polega farmakoterapia? Zwykle jest ona uzupełnieniem leczenia psychoterapeutycznego. Jak już wspomnieliśmy, leczenie bulimii nie może obejmować jedynie podawania leków, ale powinno łączyć metody farmakologiczne z psychoterapią – zwłaszcza z uwzględnieniem terapii rodzinnej czy behawioralno-poznawczej, którą to zwykle stosuje się w leczeniu zaburzeń odżywiania.
Zgodnie z nowymi standardami leczenia bulimii, podawanie leków nie może być ani jedyną formą leczenia, ani dominującą – musi stanowić jedynie uzupełnienie terapii psychiatrycznej. Co prawda w mózgu osoby z zaburzeniem odżywiania w postaci bulimii mogą wystąpić nieprawidłowości układu serotoninergicznego, a zatem żarłoczność psychiczna może być powodowana przez nieprawidłową biochemię mózgu (ponieważ występuje deficyt serotoniny, która reguluje nastrój czy sen), jednak bulimia bardzo często ma wielorakie podłoże (zazwyczaj). Lekarze zatem stosują metodę psychoterapii, łącząc ją z farmakoterapią, polegającą zwykle na stosowaniu leków antydepresyjnych lub leków nowej generacji (które mają mniej skutków niepożądanych), np. selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Lekarze zalecają często też fluoksetynę w większych dawkach (np. 60-80 mg), gdyż wykazuje ona działanie antydepresyjne i zmniejsza łaknienie. Innym lekiem stosowanym w farmakoterapii bulimii jest wenlafaksyna, która jest antydepresantem i redukuje apetyt – jednocześnie wykazuje niewielką ilość skutków ubocznych. Niektórzy sugerują, że lek przeciwpadaczkowy – topiramat – może mieć zastosowanie w leczeniu bulimii, jednak nie jest on powszechnie stosowany w tym celu. Ważne, aby farmakoterapia zawsze odbywała się pod kontrolą lekarza psychiatry. Nie wolno ani samemu zmieniać dawek zaleconych leków, ani ich odstawiać.
Do metod farmakoterapii bulimii zalicza się także terapia nastawiona na odbudowę gospodarki wodno-elektrolitowej – wówczas odstawia się leki przeczyszczające, zaleca się leki wspomagające pracę organizmu i wdraża się prawidłowe nawyki żywieniowe.
Bulimia – leczenie za pomocą psychoterapii
Terapię psychiatryczną zawsze dobiera się indywidualnie do pacjenta, mając na względzie jego osobowość, stan emocjonalny, poziom motywacji, postawę, wiarę w skuteczność leczenia itd. Obecnie jedną z najefektywniejszych metod jest terapia poznawczo-behawioralna. Bazuje ona na założeniu, iż sednem bulimii jest fałszywe wyobrażenie na temat swojego ciała i sylwetki – zatem logicznym postępowaniem jest dążenie do zmiany tego wyobrażenia na prawidłowe, a także eliminacja niezdrowych reakcji bulimika na jedzenie.
Podczas terapii poznawczo-behawioralnej dąży się do tego, aby pacjent zjadał 3 posiłki dziennie i aby wśród nich znajdowały się produkty dotąd przez niego unikane. Ponadto zaleca się prowadzenie dzienniczka, w którym pacjent powinien notować zarówno to, co codziennie spożywa, jak i emocje, które mu towarzyszą podczas jedzenia lub po posiłku. W dzienniczku notuje się ponadto wszelkie przypadki objadania się (lub chęci objadania), inicjowania wymiotów czy stosowania innych metod pozbywania się spożytych kalorii (środki przeczyszczające, post głodowy, nadmierny wysiłek fizyczny). Zapiski powinny być obiektywne, nienasycone poczuciem winy czy samokrytyki – mają być po prostu stwierdzeniem zaistniałych faktów.
Podczas spotkania z lekarzem, osoba chora rozmawia o swoim zachowaniu. Rozmowa ta ma na celu odkryć fałszywe przekonania o swoim wyglądzie. Stopniowo – wraz z postępowaniem terapii – poszerza się zakres włączanych do diety produktów, a pacjent uczy się walczyć z nieprawidłowymi reakcjami czy poglądami, zamieniając je na takie, które mogą być rzeczywistymi oczekiwaniami względem siebie.
Innym rodzajem psychoterapii stosowanym w leczeniu bulimii – jednak rzadziej od terapii poznawczo-behawioralnej – jest terapia interpersonalna. Podczas takiego leczenia całkowicie pomija się jedzenie, wagę, wygląd, ciało, a całą uwagę skupia się na zwalczaniu lęków czy depresji, które często są przyczyną zaburzeń odżywiania. Jednak według wielu badań terapia interpersonalna nie jest tak skuteczna w leczeniu bulimii, jak terapia poznawczo-behawioralna. W terapii interpersonalnej lekarz pracuje z pacjentem nad budowaniem poczucia własnej wartości, nad metodami radzenia sobie ze stresem czy też analizuje traumy z przeszłości i pomaga pacjentowi je przepracować. Podobna jest terapia psychodynamiczna – pozwala ona na bezpośrednią pracę nad problemami, które mogą być przyczyną choroby lub utrzymywać w niej pacjenta. Takie podejście bazuje bowiem na przekonaniu, że zaburzenia odżywiania to odzwierciedlenie problemów jednostki związanych z emocjami.
Ważne miejsce w leczeniu bulimii zajmuje także terapia rodzinna, która opiera się na fakcie, iż za bulimię mogą również odpowiadać niewłaściwe relacje między członkami rodziny lub niewłaściwe wzorce. A zaangażowanie innych członków rodziny w proces leczenia pozwala pozbyć się choremu poczucia winy, odpowiedzialności, a także lęku. Ponadto rodzina może uświadomić sobie, że niekiedy nieświadomie umacnia patologiczne zachowania u chorego na bulimię, tym samym przyczyniając się do rozwoju zaburzenia.
W ostatnich latach coraz częściej wprowadza się także nowatorską terapię według modelu Maudsley, która zakłada całkowite wykluczenie rodziców z udziału w rozwoju bulimii. Terapia ta skupia się na czynnikach biologicznych, podkreślając, że źródłem problemów nie jest rodzina. Rodzina może być natomiast elementem procesu terapeutycznego. Zgodnie z takim podejściem, zadaniem rodziny jest uświadomienie sobie skutków niedożywienia dziecka i wzięcie kontroli nad tym, co pacjent je, z kim, w jakich ilościach i kiedy. Następny etap to przekazanie kontroli dziecku oraz rozpoczęcie pracy nad poczuciem tożsamości pacjenta poprzez powrót do zdrowych relacji rodzinnych i usamodzielnienie się.
