Zapotrzebowanie na witaminy w ciąży
U kobiety w ciąży znacznie rośne zapotrzebowanie na wiele witamin i minerałów – z tego powodu wielu lekarzy zaleca swoim ciężarnym pacjentkom, aby przyjmowały preparaty dla kobiet w ciąży. Ale nie zawsze wszystkie ze składników w takich preparatach są niezbędne. Zrezygnować na pewno nie możemy z kwasu foliowego. Ale co z pozostałymi witaminami? Czy powinno się je przyjmować?
Od lat trwa dyskusja na temat tego, czy zróżnicowana dieta to nie najlepsze i wystarczające źródło witamin i minerałów. Dziś wiemy, że w ciąży wymagania organizmu są naprawdę ogromne (tworzy się bowiem nowe życie!) i o ile poza okresem ciąży jest szansa, aby wszystkie witaminy i minerały dostarczyć w odpowiednich ilościach (poza witaminą D), o tyle podczas ciąży zapotrzebowanie na niektóre witaminy wzrasta średnio 30%, a na mikroelementy – nawet o 50%! Oznacza to, że najrozsądniej jest przyjmować preparaty witaminowe dla kobiet w ciąży. Z drugiej strony ciężarna nie powinna na własną rękę przyjmować takich suplementów, tylko poradzić się najpierw swojego lekarza. Dlaczego? Okazuje się, że w ciąży zarówno niedobór, jak i nadmiar witamin oraz minerałów może być szkodliwy dla dziecka. Na przykład witamina D – jest ona absolutnie niezbędna do rozwoju kości płodu i zabezpiecza matkę przed osteoporozą – jeśli jest przedawkowana w ciąży, może niestety doprowadzić do wystąpienia wad rozwojowych u dziecka. Natomiast witamina A w zbyt dużych dawkach może spowodować u matki depresję i wymioty, a u dziecka – wady rozwojowe.
Mając to na uwadze, najrozsądniej jest traktować dietę jako najważniejsze źródło witamin i minerałów, a suplementację witaminy – jako „uzupełniacz” ewentualnych niedoborów. W takiej sytuacji konieczne jest stosowanie diety dla kobiet w ciąży, bogatej w warzyw, owoce, ryby, nabiał i wszelkie inne źródła m.in. kwasów omega, kwasu foliowego, żelaza czy witamin z grupy B.
Witaminy w ciąży a tycie i nadmierny wzrost płodu
Istnieją pogłoski, że branie w ciąży suplementów witaminowych powoduje, że bardziej przybiera się na wadze. Nie ma jednak ŻADNYCH dowodów na to, że witaminy prenatalne powodują przyrost masy ciała. To, że kobieta tyje w ciąży, to normalne, gdyż organizm gromadzi zapasy tłuszczu, wody i krwi, a dodatkowo przecież dochodzi waga dziecka, wód płodowych itd. Kobieta w ciąży tyje zatem niezależnie od tego, czy bierze witaminy, czy nie.
Jeśli chodzi o wzrost płodu a branie witamin prenatalnych, ten osąd może wynikać z faktu, że w ostatnich kilkudziesięciu latach wzrosła średnia masa urodzeniowa noworodków – i przypisuje się to właśnie suplementacji witaminami ciążowymi. Jednak nie są to duże różnice. Jeżeli ginekolog zauważy, że dziecko rośnie ponad miarę, być może zaleci matce ograniczenie spożycia witamina, ale – co ważne – jak już to w trzecim trymestrze, gdy już są wytworzone wszystkie narządy i układy, a dziecko jedynie przybiera na wadze i rośnie. Niedobór witamin i minerałów może bowiem być o wiele bardziej szkodliwy, gdy dziecko nie ma jeszcze ukształtowanych wszystkich organów i układów.
Jakie witaminy w ciąży są absolutnie NIEZBĘDNE?
- Kwas foliowy – to chyba najważniejsza substancja w ciąży i nie tylko – jest zalecana jeszcze przed zapłodnieniem, przynajmniej na 6 tygodni. Udowodniono bowiem wieloma badaniami, że niedobory kwasu foliowego istotnie zwiększają ryzyko wad cewy nerwowej (układu nerwowego płodu), a także wad rdzenia kręgowego. Przyjmując kwas foliowy poza dietą, można obniżyć ryzyko wystąpienia u dziecka wymienionych wad, a także takich schorzeń, jak rozszczep wargi, podniebienia czy też wad serca. Kwas foliowy powinien być przyjmowany przynajmniej do 10 tygodnia ciąży.
- Kwas DHA – są niezwykle ważny w ciąży (głównie kwas tłuszczowy omega-3). Jego naturalne występowanie ogranicza się niestety tylko do ryb morskich i owoców morza, a pełni bardzo istotną rolę, m.in. w budowaniu układu nerwowego dziecka, jego mózgu i oczu – dlatego jego suplementowanie wydaje się być absolutnie konieczne. Kwasy DHA dodatkowo zmniejszają ryzyko porodu przedwczesnego, zmniejszają ryzyko depresji poporodowej, a także poprawiają parametry urodzeniowe dziecka, takie jak np. masa czy długość ciała.
- Witamina C – to istotna substancja, szczególnie w okresie ciąży, gdyż bierze udział w wielu procesach metabolicznych. Jest ponadto naturalnym antyoksydantem i zwiększa wchłanialność żelaza przez organizm. Jest zalecana szczególnie u kobiet, które zmagają się z cukrzycą ciężarnych, nadciśnieniem lub spodziewają się bliźniąt.
- Żelazo – zapobiega niedokrwistości, a na nią cierpi wiele kobiet w trakcie ciąży.
- Witaminy z grupy B – ich niedobór bardzo niekorzystnie wpływa na układ krążenia oraz układ nerwowy (mowa o witaminach B1, B2, B3, B6 oraz B12).
Witaminy w ciąży – warto je przyjmować?
Po analizie zapotrzebowania kobiety w ciąży na poszczególne składniki i możliwości dostarczenia ich w diecie, można wyjść z założenia, że niestety zdrowa dieta to nie wszystko w tym szczególnym okresie. I właśnie dlatego powinnaś przyjmować preparaty prenatalne w ciąży. W ciągu tych 40 wspaniałych tygodni oczekiwania na dziecko Twój organizm ma naprawdę ogromne potrzeby, ponieważ tworzy się w nim człowiek, co jest procesem niewyobrażalnie skomplikowanym i wymagającym niebywałego wsparcia. Jeśli nie dostarczysz do organizmu wszelkich niezbędnych witamin i minerałów, niestety nie będzie on w stanie przekazać ich do płodu, aby ten rozwijał się prawidłowo. I nawet, jeśli Twoja dieta będzie wzorcowa, nie ma możliwości, abyś tylko jedzeniem spełniła to zapotrzebowanie – tym bardziej, że przyszłym mamom ciężko jest odżywiać się bardzo zdrowo i dobrze, gdyż często borykają się one ze zgagą, mdłościami i wymiotami, co znacznie ogranicza ich jadłospis.
Suplementy to doskonałe rozwiązanie szczególnie wtedy, gdy mówimy o uzupełnianiu niedoborów kwasu foliowego, witaminy D3 oraz kwasów DHA, gdyż ich dostarczanie z dietą jest mocno niezadowalające – i to jeszcze w okresie poza ciążą.
Witaminy warto przyjmować w ciąży także z powodu zaleceń specjalistów. Nie musisz się zdawać na artykuły w prasie czy mediach popularnych, gdyż jest mnóstwo publikacji naukowych i artykułów opracowanych przez towarzystwa medyczne, w których występuje jasne wskazanie przyjmowania niektórych składników w postaci suplementów. A lata badań i doświadczeń wielu zespołów badawczych trudno jest podważać, a co za tym idzie – kwestionować zalecenia. Przykładem takich wytycznych jest publikacja dostępna w Internecie, zatytułowana „Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych”, według której zaleca się, aby:
- wszystkie kobiety w wieku prokreacyjnym przyjmowały kwas foliowy w dawce 0,4 mg na dobę w postaci suplementu jako uzupełnienie diety bogatej w foliany,
- w I trymestrze ciąży zaleca się stosowanie suplementu z kwasem foliowym w dawce 0,4-08 mg na dobę,
- w II i III trymestrze oraz w okresie karmienia piersią powinno się przyjmować kwas foliowy w dawce 0,6-0,8 mg na dobę,
- kobiety z podwyższonego ryzyka niedoboru folianów powinny stosować kwas foliowy w postaci suplementu w dawce 0,8 mg na dobę przez cały okres ciąży, karmienia piersią, a także podczas planowania ciąży – przynajmniej na 3 miesiące przed zapłodnienie,
- poza kwasem foliowym zaleca się suplementowanie żelaza, witaminy D, kwasów DHA i jodu u wszystkich zdrowych kobiet w ciąży (a w przypadku powikłań lub występujących chorób, należy suplementację dobrać indywidualnie i uzupełnić o kolejne składniki, jeśli takie jest zapotrzebowanie organizmu).
Konsekwencje niestosowania witamin w ciąży
Zapewne chcesz wszystkiego, co najlepsze dla swojego dziecka. Biorąc zatem pod uwagę wyniki badań dotyczących suplementacji, powinnaś zdecydować się na przyjmowanie witamin w ciąży w postaci suplementów. Okazuje się bowiem, że już w okresie płodowym oraz w pierwszych dwóch latach życia, odpowiednia podaż witamin i minerałów może wpłynąć np. na zaprogramowanie metabolizmu. Jeśli już w ciąży dziecko nie otrzymywało odpowiednich ilości poszczególnych składników odżywczych, jego organizm będzie zaprogramowany do odkładania tkanki tłuszczowej, co z kolei sprzyja rozwojowi cukrzycy, otyłości czy chorobom sercowo-naczyniowym.
