Jak stres wpływa na rozwój dziecka?

dziecko w stresie przytula pluszaka

Stres jest bardzo często niekorzystnym czynnikiem w naszym życiu. Potwierdzony został również negatywny wpływ stresu na dziecko i jego rozwój. W poniższym artykule przyjrzymy się bliżej właśnie temu zagadnieniu.

Dziecko a stres

Jako dorośli możemy niemal bez zastanowienia powiedzieć, że stres negatywnie wpływa na nasz organizm. Nerwy związane z ważną prezentacją w pracy, uwagi szefa, nieustannie rosnące kwoty rachunków czy troska o zdrowie najbliższych – to tylko kilka przykładów czynników, które codziennie nas stresują. Mogą również wpływać na nasze zdrowie i samopoczucie.

Podobnie sytuacja wygląda w przypadku naszych pociech. Dziecko – bez względu na swój wiek – doświadcza stresu. Rodzaj i okoliczności są oczywiście zależne od poziomu rozwoju malucha i jego aktualnego etapu życia. W związku z tym zupełnie inne problemy będzie miał maluszek w pierwszych dniach w żłobku, a inne kilkulatek starający się zdobyć uznanie w oczach rówieśników. Czasami stres dotyka dziecko w jego najbliższym otoczeniu, a więc w domu. Rodzinne problemy finansowe czy rozwód rodziców z pewnością odbijają się na samopoczuciu malucha.

Wpływ stresu na dziecko może jednak okazać się bardziej szkodliwy dla jego organizmu niż w przypadku osoby dorosłej. Może mieć bowiem bezpośredni negatywny wpływ na jego rozwój.

Szczególnie szkodliwy okazuje się w tym przypadku silny stres, który jest przy tym długotrwały. Nie chodzi więc tutaj o problemy związane z niespełnionym marzeniem o drogiej zabawce z telewizyjnej reklamy czy najnowszym modelu telefonu.

Przykładami przewlekłego stresu mogą być powtarzające się problemy w szkole związane z nauką lub relacjami w gronie rówieśników czy kłopoty w domu, kłótnie rodziców lub ich rozwód. Stresujące są dla malucha również problemy zdrowotne, zwłaszcza te, które wymagają częstych badań i wizyt lekarskich lub długich pobytów w szpitalu.

Wpływ stresu na dziecko – skutki

Niekorzystne czynniki, które długotrwale oddziałują na młody organizm, mogą przyczynić się do wielu szkód. Stres wpływa na różne aspekty życia młodego człowieka, w tym przede wszystkim na:

  • zdrowie;

  • zdolność uczenia się;

  • zachowanie;

  • kontakty społeczne.

Wpływ stresu na dziecko i jego zdrowie

Bezpośredni wpływ stresu na zdrowie malucha jest niewątpliwie ogromny. Zestresowane dziecko ma mniejszą odporność, a więc tym samym jest bardziej narażone na przeziębienia i inne infekcje.

Stres może również sprawić, że młody człowiek będzie bardziej podatny na problemy natury psychicznej, takie jak między innymi:

  • zaburzenia lękowe;

  • depresja;

  • anoreksja i bulimia;

  • skłonności do uzależnień od alkoholu, dopalaczy i narkotyków.

Wpływ stresu na dziecko – jego mózg i zdolność uczenia się

Silny i przewlekły stres w dzieciństwie może doprowadzić do trwałych zmian w mózgu. Tak traumatyczne wydarzenia w pierwszych latach życia jak ubóstwo, zaniedbanie czy przemoc mogą zostawić trwałe ślady w mózgu. Ich skutki będą prawdopodobnie odczuwane w dorosłym życiu. Nadmierny stres może także opóźnić rozwój mózgu. Wpływa na zmniejszenie ilości istoty białej i szarej w rozwijających się mózgach dzieci.

Przewlekły lub zbyt wysoki poziom stresu wpływa negatywnie na koncentrację, a ta jak wiadomo ma ogromne znaczenie w procesie uczenia się. Podobnie źle wpływa na samą umiejętność przyswajania wiedzy.

Stąd już więc tylko krok do problemów w nauce i kłopotów w szkole, które niejednokrotnie same w sobie są kolejną przyczyną stresu.

Pozytywny wpływ stresu na dziecko

Należy podkreślić, że wpływ stresu na dziecko może być również pozytywny. Oczywiście w tej sytuacji musi to być stres umiarkowany oraz taki, nad którym zarówno maluch jak i my jako rodzice, będziemy mieć pełną kontrolę.

Nie od dzisiaj bowiem wiadomo, że stres może mobilizować do pozytywnych działań. Dzięki niemu nasza pociecha ma szansę wykorzystać głęboko ukryte pokłady odwagi czy konkretnych umiejętności.

Wspomniane zjawisko związane jest z tak zwanym eustresem, czyli dobrym – a nawet twórczym – rodzajem stresu. Przykładem takiego pozytywnego, chociaż niejednokrotnie stresującego wydarzenia dla dziecka, może być chociażby wystąpienie publiczne czy wyjazd w nieznane miejsce.

Eustres mobilizuje do działania, pomaga walczyć z przeszkodami i pozwala zdobyć doświadczenia potrzebne w lepszym radzeniu sobie z nim w przyszłości. Może też dodawać energii i wiary we własne siły.

Wpływ stresu na dziecko – co na to świat nauki?

Od wielu lat prowadzone są liczne badania, których tematem jest wpływ stresu na dziecko i jego rozwój.

Wyniki jednych z takich badań przedstawione zostały w artykule z 2014 roku. Mowa w nim o tym, że stres dzieci związany z ich życiem w ubóstwie wpływa negatywnie na ich zdrowie oraz późniejsze umiejętności społeczne i zdolności do odnoszenia życiowych sukcesów.

Natomiast w artykule z 2020 roku przedstawiono, że długotrwały i silny stres w dzieciństwie niekorzystnie wpływa na rozwój młodego człowieka, a w tym przede wszystkim na jego układ nerwowy. W omawianej pracy podkreślone jednak zostało, że szczegóły tego mechanizmu nie są jeszcze do końca poznane i wymagają bardziej wnikliwych i szczegółowych badań.

Bibliografia