Miłorząb japoński – właściwości, działanie lecznicze i kosmetyczne

Miłorząb japoński (inaczej ginkgo biloba lub miłorząb dwukaplowy)

Miłorząb japoński to jedna z najstarszych na całym świecie roślin nasiennych – określany jest nawet jako „żywa skamielina”. Miłorząb rośnie jako drzewo, pochodzi z Chin i obecnie jest uprawiany w każdym regionie świata. W zielarstwie wykorzystuje się liście miłorzębu.

Pod względem botanicznym, miłorząb jest nagonasiennym drzewem z rodziny miłorzębowatych. W Polsce niektóre okazy mają nawet 100 lat i 20 m wysokości – znajdują się one m.in. w zabytkowych parkach oraz ogrodach botanicznych.

Korona miłorzębu jest regularna, posiada luźne ugałęzienie. Początkowo korona jest stożkowata i wąska, a z wiekiem staje się coraz bardziej okrągła i szeroka Pędy są pokryte liśćmi o szerokości 5-8 cm, mocno unerwionymi, przypominającymi japoński wachlarz – nie mają bowiem nerwu głównego. Młode liście mają kolor jasnozielony, a jesienią przybierają barwę złotą. Na zimę liście opadają. Ponadto miłorząb w maju-czerwcu wydaje niejadalne owoce o silnym zapachu. Owoce te mają jednak jadalne pestki.

Miłorząb jakoński – skład chemiczny

W liściach miłorzębu japońskiego znajduje się wiele substancji czynnych. Zalicza się do nich m.in. terpeny i flawonoidy.

Wśród flawonoidów wyróżnia się:

• mono, di- i triglikozyty kwercetyny, izorametyny, kemferolu,

• pochodne glikozydowe,

• kwas kumarynowy,

• biflawony, takie jak amentoflawon i jego pochodne metylowane oraz pochodne monomeryczne flawanu, np. katechina i epikatechina,

• oligoprocyjanidyny oraz polimeryczne procyjanidyny.

Wśród terpenów zaś, wyróżnia się:

• trilaktony diterpenowe (glikolidy A, B, C i J),

• bilobalid – trilakton seskwiterpenowy.

Poza tym w liściach miłorzębu japońskiego znajdują się liczne sitosterole, karotenoidy, kwasy organiczne, kwas ginkogolowy, alkilofenole, cyklitole i polisacharydy.

Miłorząb japoński – właściwości lecznicze

Miłorząb japoński działa korzystnie zarówno na sferę umysłową, jak i fizyczną. Zawiera bowiem wiele substancji z rodzin terpenów, flawonoli, wiele kwasów i fitosteroli – wszystkie te składniki sprawiają, że miłorząb wpływa korzystnie na zdrowie i pomaga w wielu dolegliwościach.

Surowcem leczniczym są liście miłorzębu – sproszkowane lub w postaci wyciągu (jako składnik preparatów medycznych, np. suplementów czy leków).

Jak konkretnie działa miłorząb? Jak wykazały dotychczasowe badania, miłorząb japoński jest skuteczny w:

• łagodzeniu objawów demencji,

• łagodzeniu objawów schizofrenii,

• hamowaniu rozwoju chorób oczu,

• obniżaniu nadciśnienia tętniczego,

• łagodzeniu bólów migrenowych głowy,

• zapobieganiu ostrej chorobie górskiej,

• łagodzeniu objawów napięcia przedmiesiączkowego (PMS),

• usprawnianiu pracy nerek i ich ochronie,

• łagodzeniu objawów chromania przestankowego,

• zwiększaniu nawilżenia skóry.

Dodatkowo wg medycyny chińskiej miłorząb japoński jest stosowany do łagodzenia objawów astmy, do regulowania krążenia krwi, redukcji szumy w uszach, niwelowania zawrotów głowy, leczenia zaburzeń funkcji poznawczych.

Na co pomaga miłorząb japoński? 10 zastosowań terapeutycznych

Miłorząb japoński rozszerza naczynia krwionośne, działa ochronnie na tkankę nerwową (zapobiega uszkodzeniom osłonek mielinowych), jest antyoksydantem, działa przeciwrodnikowo i przeciw zakrzepowo. Rozszerza oskrzela, ma działanie łagodzące stany zapalne i obrzęki, działa antywysiękowo. Ponadto wspiera ukrwienie mózgu i mięśni, zwiększając wydolność umysłową i fizyczną. Docenia się również działanie miłorzębu na funkcje pamięciowe, zwiększanie dotlenienia mózgu, łagodzenie objawów skaz naczyniowych, zmniejszanie ryzyka zakrzepów i zatorów. Miłorząb stosowany jest także w przypadku stwardnienia rozsianego, w leczeniu depresji oraz w chorobie Reynaurda. Poniżej przedstawiam bardziej szczegółowo wybrane właściwości miłorzębu i zastosowanie tej rośliny w leczeniu chorób.

1. Miłorząb japoński na demencję

Demencja jest jednym ze schorzeń należących do zespołu chorób neurologicznych – ma związek z osłabieniem zdolności umysłowych. Osoby cierpiące na demencję mają problemy z pamięcią, często mają także zaburzenia na tle komunikacyjnym oraz emocjonalnym. W ostatnich latach opublikowano kilka metaanaliz, według których miłorząb japoński jest skutecznym środkiem w leczeniu demencji. Wg naukowców wystarczy przyjmować ok. 240 mg miłorzębu na dzień, aby spowolnić proces pogarszania się funkcji poznawczych.

2. Miłorząb japoński na schizofrenię

Wiele badań naukowych wykazało, że miłorząb japoński jest skutecznych w redukowaniu objawów schizofrenii, takich jak urojenia, omamy i halucynacje, zanik aktywności społecznej (wycofanie społeczne). Eksperci sądzą, że przyjmowanie preparatów z wyciągiem z miłorzębu, może stanowić jeden z ważnych elementów leczenia tej choroby. Należy jednak nadmienić, że nie wszystkie badania potwierdzają skuteczność miłorzębu w leczeniu schizofrenii.

3. Miłorząb japoński na choroby oczy

Badania z 2013 roku opublikowane na łamach Cochrane Database pokazały, że preparaty z miłorzębem japońskim mogą hamować rozwój chorób oczu – a konktretniej – poprawiać wzrok u osób ze zwyrodnieniem plamki żółtej. Niestety nadal jest za mało badań, aby jednoznacznie mówić o pewnej skuteczności – dotychczasowe wyniki są jednak obiecujące.

4. Miłorząb japoński na migrenę

Niektóre badania wskazują, że ginkogolidy zawarte w miłorzębie japońskim mogą zmniejszać częstotliwość pojawiania się napadów migrenowych bóli głowy. Wskazuje się także na ich skutecznie działanie, jeśli chodzi o zapobieganie napadom migrenowym. Naukowcy sądzą, że mechanizm ten polega na wpływie ginkogolidów na zmniejszenie efektu pobudzającego glutaminianu, który znajduje się w ośrodkowym układzie nerwowym. Sugeruje się również, że inne substancje czynne zawarte w miłorzębie japońskim, mogą wpływać na hamowanie czynnika, który aktywuje płytki i któremu przypisuje się wpływ na występowanie migren.

5. Miłorząb japoński na nadciśnienie tętnicze

Miłorząb japoński może w niewielkim stopniu obniżyć ciśnienie tętnicze krwi. Niektóre badania wykazały bowiem, że stosowanie preparatów z miłorzębem, obniża ciśnienie krwi skurczowe i rozkurczowe u osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze. Istnieją jednak także badania, które negują taki wpływ miłorzębu na ciśnienie – czytamy o nich w czasopiśmie Phytomedicine. W publikacji wykazano, że aktualnie nie posiadamy wystarczających dowodów na skuteczność miłorzębu w zmniejszaniu ciśnienia krwi.

6. Miłorząb japoński na ostrą chorobę górską

Ekstrakt z miłorzębu japońskiego może zapobiegać wystąpieniu choroby wysokościowej (wysokogórskiej). Niektórzy nawet uważają, że miłorząb może być równie skuteczny, co lek wykorzystywany w zapobieganiu ostrej chorobie górskiej (lek – acetazolamid). Np. na stronie Polskiego Związku Alipnizmu czytamy, aby przyjmować preparat z miłorzębem japońskim na 5 dni przed wspinaczką. Jak na razie niestety nie wykazano jednoznacznie skuteczności miłorzębu w takim działaniu. Niektóre badania potwierdzają, że miłorząb zapobiega objawom choroby wysokościowej, natomiast inne to negują. Konieczne są zatem kolejne analizy.

7. Miłorząb japoński na napięcie przedmiesiączkowe (PMS)

Niektóre z badań sugerują, że stosowanie miłorzębu japońskiego może wpływać na łagodzenie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego – zarówno sfery psychicznej, jak i fizycznej. Konieczne są jednak kolejne badania, aby mówić o pewnej skuteczności w tym zakresie.

8. Miłorząb japoński na nerki

Powstało kilka badań, w których naukowcy wykazali, że miłorząb japoński może wspomagać leczenie wczesnej choroby nerek spowodowanej cukrzycą. Wykazano wstępnie, że wyciąg z tej rośliny może poprawiać funkcje nerek i przepływ krwi. Przypuszcza się ponadto, ze miłorząb może ochraniać nerki przed niektórymi szkodliwymi substancjami na skutek działania przeciwutleniającego oraz łagodzącego stany zapalne.

9. Miłorząb japoński na chromanie przestankowe

Chromanie przestankowe to schorzenie, którego objawami są bóle mięśni kończyn dolnych, występujące po wysiłku fizycznym. Bóle te nie ustępują, mimo odpoczynku. Może to wynikać m.in. z niedrożności tętnic obwodowych. Niektórzy sądzą, że miłorząb japoński może nieco łagodzić bóle oraz skracać czas występowania bóli, co wykazano w kilku badaniach, jednak jest ich zbyt mało, aby jednoznacznie twierdzić o skuteczności miłorzębu w tym zakresie.

10. Miłorząb japoński w medycynie chińskiej

Miłorząb japoński ma szerokie zastosowanie w medycynie chińskiej. Stosuje się go m.in. w leczeniu zaburzeń krążenia, w łagodzeniu objawów astmy, w redukowaniu szumu w uszach, w zapobieganiu zawrotom głowy. Ma swoje zastosowanie również w łagodzeniu zaburzeń funkcji poznawczych.

Miłorząb japoński – zastosowanie ginkgo biloba w kosmetyce

Gingo biloba posiada wiele substancji czynnych, w związku z czym ekstrakt z tej rośliny znajduje szerokie zastosowanie w kosmetyce – jako składnik wielu preparatów, głównie do pielęgnacji skóry twarzy i ciała. Miłorząb docenia się m.in. ze względu na działanie przeciwstarzeniowe i ujędrniające skórę. Ponadto świetnie nawilża cerę, wygładza drobne zmarszczki, redukuje szorstkość skóry. Dzięki zawartości antyoksydantów, opóźnia procesy starzenia się skóry i chroni ją przed promieniowaniem UV. Dodatkowo hamuje działanie enzymów przyczyniających się do rozkładu włókien kolagenowych, a co za tym idzie, do utraty elastyczności skóry. Pobudza ponadto krążenie – jest więc polecany dla osób z cerą naczynkową.

Skutki uboczne stosowania miłorzębu (ginkgo biloba)

Niestety preparaty z miłorzębem japońskim mogą powodować pewne skutki uboczne, chociaż gólnie są one uznawane za bezpieczne. Nie stwierdzono np., aby ginkgo biloba działało mutagennie, kancerogennie czy też genotoksycznie. U niektórych osób może jednak powodować pewne skutki uboczne. Najczęściej występują bóle i zawroty głowy, dolegliwości żołądkowo-jelitowe (ból brzucha, biegunki, nudności i wymioty). Osoby uczulone na któryś ze składników miłorzębu, mogą mieć reakcje skórne, typu świąd, rumień i obrzęk, a w skrajnych przypadkach może dojść do wstrząsu anafilaktycznego.

Stosowanie miłorzębu japońskiego może ponadto zwiększać ryzyko wystąpienia krwawień u niektórych osób. Może dojść m.in. do krwawienia z przewodu pokarmowego, nosa czy oka.

Innym skutkiem może być obniżenie poziomu witaminy B6 w organizmie, na skutek stosowania w dużych ilościach preparatów z miłorzębem japońskim. Efektem obniżonego poziomu tej witaminy mogą być drgawki.

Przeciwwskazania do stosowania miłorzębu

Środki z miłorzębem japońskim nie powinny być spożywane przez osoby ze zwiększoną tendencją do krwawień. Osoby stosujące leki przeciwzakrzepowe oraz przeciwpłytkowe, również powinny wykazać się szczególną ostrożną i najlepiej przed zastosowaniem preparatu, zapytać o opinię lekarza prowadzącego. Przeciwwskazaniem może być np. stosowanie leków z kwasem acetylosalicylowym czy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Nie zaleca się ponadto przyjmowania preparatów z miłorzębem wraz z terapią efawirenzem (lek wykorzystywany w terapii HIV). Nie powinno się także stosować jednocześnie ginkgo biloba z nifedypiną – może to spowodować uderzenia gorąca i zawroty głowy. Niektóre badania sugerują ponadto, że stosowanie preparatów z miłorzębem może zwiększyć ryzyko występowania ataków drgawek u osób chorujących na padaczkę.

Miłorzębu nie powinno się przyjmować min. 3-4 dni przed zabiegiem chirurgicznym.

Przeciwwskazaniem do stosowania jest także okres ciąży i karmienia piersią. Nie przeprowadzono zbyt wielu badań nad wpływem ginkgo biloba na rozwój ciąży i płodu, ale ze względu na to, że miłorząb może nasilać krwawienia, jest przeciwwskazany dla ciężarnych. Brakuje ponadto dowodów potwierdzających bezpieczeństwo stosowania miłorzębu przez kobiety karmiące piersią – nie wiemy, czy składniki aktywne zawarte w preparatach tego typu są bezpieczne dla noworodków u niemowląt. Nie zaleca się zatem stosowania miłorzębu także w okresie laktacji oraz przez dzieci.

Jak stosować ginkgo biloba – miłorząb japoński?

• Dopuszczalna dawka miłorzębu japońskiego na dobę to 240 mg. Wiele badań pokazało, że korzystne działanie gingo biloba występują po podaniu właśnie takiej ilości ekstraktu na dobę. Dawka ta ma zastosowanie przede wszystkim do leczenia demencji.

• Preparat najlepiej stosować rano i po południu, jeśli przyjmujemy go dwa razy dziennie. Jeśli sięgamy po preparatach tylko raz dziennie, najlepiej robić to rano lub po południu.

• Nie ma ponadto znaczenia, czy preparat przyjmiemy przed czy po posiłku.

• Ginkgo biloba najlepiej stosować min. 2 miesiące, aby zobaczyć korzystne efekty. Jeżeli w ciągu 3 miesięcy nie widzimy poprawy lub występują skutki uboczne, należy odstawić preparat.

Jaki kupić preparat z miłorzębem?

W aptekach i drogeriach znajdują się suplementy diety oraz leki (w aptekach) z ginkgo biloba. Podczas wyboru suplementów diety warto wziąć pod uwagę standaryzację składników aktywnych – czyli czy na etykiecie znajduje się informacja o zawartości konkretnych składników o działaniu prozdrowotnym. Związkami aktywnymi o udokumentowanym działaniu są: ginkoflawonoglikozyty oraz laktony terpenowe. Im więcej w danym preparacie znajduje się tych składników, tym będzie on skuteczniejszy.

Najlepiej jednak sięgnąć po miłorząb z apteki – w postaci leku. Wówczas mamy gwarancję, że podana ilość składników aktywnych rzeczywiście występuje w produkcie i pozwoli ona na wywołanie korzystnych efektów. Dodatkowo leki są o wiele lepiej przebadane pod względem jakości od suplementów – są to produkty bardziej wiarygodne.

Miłorząb japoński – przepisy na nalewkę i herbatę

Poza stosowaniem miłorzębu w postaci suplementu czy leku, można też zakupić sproszkowane liście tej rośliny i przygotować leczniczą nalewkę lub herbatę.

• Przepis na nalewkę z miłorzębu: duży słoik wypełniamy w całości sproszkowanymi liśćmi. Zalewamy spirytusem i odstawiamy w ciemne miejsce na ok. 3 miesiące, aż płyn stanie się lekko żółtawy. Następnie przecedzamy płyn przez gazę i spożywamy w rozcieńczeniu z wodą.
• Przepis na herbatę z miłorzębu: susz miłorzębu zalewamy gorącą wodą (1 łyżkę suszonych liści). Herbata musi się parzyć nawet 20 minut pod przykryciem. Napar można pić 2 razy dziennie. Dla złagodzenia smaku można dodać miód, sok malinowy lub sok z cytryny.

Bibliografia

• Bodalski t., Karłowicz-Bodalska K., Ginkgo biloba L. – miłorząb dwuklapowy (chemizm i działanie biologiczne), Postępy Fitoterapii 2006, 4: 195-205.

• Nowak A., Ocena właściwości antyoksydacyjnych liści Ginkgo biloba L. po zakończeniu wegetacji, June 2017, Pomeranian Journal of Life Sciences 63(1).

• Kleijnen J, Knipschild P. Ginkgo biloba. Lancet 1992;(340):1136-1139.

• Schweizer J, Hautmann C. Porównanie dwóch dawek ekstraktu z miłorzębu japońskiego EGb 761 u pacjentów z chorobą zarostową tętnic obwodowych, klasyfikacja Fontaine'a IIb. Arzneimittel-Forschung 1999; 49: 900-904.