Czym jest depresja?
Depresja to jedna z najpowszechniej występujących w społeczeństwie chorób psychicznych. Jest to choroba afektywna charakteryzująca się kilkoma objawami, takimi jak: obniżony nastrój, lęk, problemy ze snem i aktywnością, brak energii, uczucie ciągłego zmęczenia, utrata zainteresowań, brak wiary w siebie, poczucie winy. Depresja jest poważnym stanem zagrażającym życiu w przypadku braku lub nieodpowiedniego leczenia.
Depresja ma kilka typów, a jednym z nich jest typ epizodyczny, w przebiegu którego występują epizody depresyjne.
Co to jest epizod depresyjny?
Epizod depresyjny to stan obniżonego nastroju trwający przynajmniej 2 tygodnie. Jeśli zauważymy u siebie taki objaw, należy udać się jak najszybciej do lekarza psychiatry. Po przeprowadzonym wywiadzie, lekarz ułoży plan leczenia i wdroży terapię przeciwdepresyjną farmakologiczną. Niekiedy zaleci także dodatkowe badania (np. na poziom hormonów w organizmie).
Epizod depresyjny często dotyka osób przewlekle zmęczonych czy też osób starszych. Objawy charakterystyczne dla epizodu depresyjnego niekiedy są spowodowane nieuregulowaną gospodarką hormonalną, nieleczonymi chorobami przewlekłymi, przyjmowaniem niektórych leków. Do pełnej diagnostyki należy zatem wykluczyć także inne możliwości (1).
Czym różni się epizod depresyjny od depresji?
Epizod depresyjny przypomina stan obniżenia nastroju i inne objawy depresji. Stan ten trwa co najmniej od dwóch tygodni, ale może utrzymywać się nawet do dwóch lat. Od klasycznej postaci depresji, epizod depresyjny różni się brakiem nawrotowości.
Ile trwa epizod depresyjny i jak się objawia?
Epizod depresyjny trwa co najmniej przez 2 tygodnie, czyli obserwuje się przez ten okres objawy charakterystyczne dla depresji, takie jak zmęczenie, zaburzenia rytmu okołodobowego (bezsenność lub nadmierna senność), utrata zainteresowań, brak energii, obniżony nastrój, obniżona samoocena. Lekarz podejrzewa u pacjenta epizod dużej depresji, jeśli objawy utrzymują się przez co najmniej 2 tygodnie, przy czym epizod może utrzymywać się nawet 2 lata (2).
Przyczyny epizodu depresyjnego
Epizod depresyjny to dolegliwość często diagnozowana u pacjentów z zespołem przewlekłego zmęczenia. Ponadto często dotyczy osób starszych i wówczas jest trudny w rozpoznaniu, gdyż objawy są nierzadko mylone z zespołem otępienia starczego. Ciężko jest jednoznacznie określić, co powoduje epizod depresyjny. Stan ten zwykle jest wynikiem wielu czynników, m.in. predyspozycji genetycznej, czynników środowiskowych czy psychologicznych. Można natomiast wymienić najczęstsze przypadki pojawienia się epizodu depresyjnego:
- zespół przewlekłego zmęczenia - często występuje wspólnie z epizodem depresyjnym (z tego powodu trudno jest stwierdzić, czy jest on przyczyną, czy ma postać wtórną do depresji),
- choroby nowotworowe - osoby z chorobami onkologicznymi często mają niewielkie nadzieje na długie życie, co nierzadko powoduje u nich rozwój zaburzeń afektywnych,
- choroby przewlekłe, np. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, niedoczynność tarczycy Hashimoto - często pacjenci z takimi chorobami muszą zmienić swoje dotychczasowe życie, co nie jest dla nich łatwe i może przyczyniać się do rozwoju depresji,
- ciężkie choroby ogólnoustrojowe,
- trudne sytuacje życiowe i wydarzenia traumatyczne (rozwód, przeprowadzka, utrata pracy, zmiana pracy, trudności w szkole, narażenie na stes, przeżyty wypadek, śmierć bliskiej osoby, informacja o ciężkiej chorobie),
- choroby mózgu,
- choroba afektywna dwubiegunowa - epizod depresyjny występuje także w ChAD i często pojawia się w okresie manii u pacjenta,
- uzależnienia (od alkoholu, narkotyków).
Objawy epizodu depresyjnego
Do zdiagnozowania epizodu depresyjnego konieczne jest wzięcie po uwagę czas trwania objawów oraz samą postać symptomów. Zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowoynych ICD-10, epizod depresyjny charakteryzuje się występowaniem co najmniej dwoma z poniższych objawów trwających minimum dwa tygodnie (zgodnie z wyznacznikami Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego):
- poczucie winy,
- obniżony nastrój,
- obniżona samoocena,
- utrata apetytu,
- myśli samobójcze,
- brak wiary w siebie.
Dodatkowo podczas epizodu depresyjnego mogą wystąpić takie objawy, jak spadek masy ciała, spadek libido, zaburzenia rytmu okołodobowego, problemy ze snem, spadek zainteresowań, bóle brzucha, biegunki lub zaparcia, osłabione reakcje emocjonalne, obojętność.
Rodzaje epizodu depresyjnego: łagodny, umiarkowany, ciężki
Epizod depresyjny niejedno ma imię - w zależności od rodzaju, może być przewlekłym smutkiem lub przebiegać nagle i całkowicie odrywać chorego od rzeczywistości. Z tego powodu należy rozróżniać epizody depresyjne według podziału zaproponowanego przez WHO na: łagodny, umiarkowany, ciężki oraz ciężki z objawami psychotycznymi. Na czym polegają wymienione typy?
- Epizod łagodny objawia się obniżonym przez co najmniej 2 tygodnie nastrojem, występującym przez większość dnia niemal codziennie. Pacjent odczuwa spadek zainteresowania aktywnościami, ma mniejsze zadowolenie z ich podejmowania. Odczuwa ogólne zmęczenie, brak energii, brak chęci do działania.
- Epizod umiarkowany charakteryzuje się występowaniem dodatkowych symptomów w postaci myśli samobójczych, zaburzeń snu, poczucia winy, trudności w skupieniu się, zaburzenia wagi, osłabiony lub zwiększony apetyt.
- Epizod ciężki - poza powyższymi objawami dochodzą próby samobójcze, chory odczuwa przewlekły stres, nie jest zdolny do podejmowania podstawowych czynności.
- Epizod ciężki z objawami psychotycznymi - charakteryzuje się wyżej wymienionymi objawami, a dodatkowo pacjent miewa halucynacje i omamy, urojenia, ma irracjonalny sposób myślenia.
Epizod depresyjny o łagodnym nasileniu
Epizod depresyjny łagodny jest diagnozowany u osób, które mają 2 z 3 takich objawów podstawowych, jak obniżenie nastroju, utrata zainteresowania (lub radości), obniżenie energii (i/lub większa męczliwość), a także przynajmniej 2 objawy z poniższe listy:
- obniżone poczucie własnej wartości,
- zaburzenia uwagi/woli,
- poczucie winy,
- słabszy apetyt,
- zaburzenia snu,
- niepokój i/lub zahamowanie,
- myśli samobójcze.
Objawy w przebiegu łagodnego epizodu depresyjnego nie utrudniają znacznie codziennego funkcjonowania. Pacjent chodzi do pracy, szkoły, podejmuje codzienne obowiązki, spotyka się z innymi.
Epizod depresyjny umiarkowany
Epizod depresyjny umiarkowany diagnozuje się, mając na względzie występowanie dwóch objawów podstawowych oraz trzech objawów dodatkowych. Przebieg umiarkowanego epizodu depresyjnego jest podobny do postaci łagodnej, przy czym symptomy są już bardziej uciążliwe i nasilone, przez co wpływają na codzienne funkcjonowanie, w ty pracę zawodową czy życie towarzyskie.
Ciężki epizod depresyjny
Ciężki epizod depresyjny rozpoznaje się w przypadku występowania wszystkich objawów podstawowych (3 objawy) oraz min. 5 dodatkowych. Najczęściej chory z ciężką depresją epizodyczną odczuwa:
- niską samoocenę,
- myśli samobójcze,
- poczucie braku wartości,
- poczucie winy.
Ponadto ciężka postać depresji może prowadzić do prób samobójczych i całkowicie uniemożliwić funkcjonowanie czy podejmowanie zwykłych czynności. Pacjent nie jest w stanie pracować zawodowo, ma problemy z wykonywaniem codziennych obowiązków domowych, zrywa kontakty społeczne.
Ciężki epizod depresyjny z objawami psychotycznymi
W epizodzie ciężkiej depresji może pojawić się jej podtyp z objawami psychotycznymi - wówczas mówimy o psychozie afektywnej. Epizod depresyjny z takimi objawami polega na dodatkowym występowaniu urojeń, halucynacji i omamów, osłupienia depresyjnego. Co ciekawe, badania wykazały, że występują różnice w depresji bez objawów psychotycznych i z objawami psychotycznymi nie tylko na poziomie symptomów zewnętrznych, ale i w parametrach wyników z badań biochemicznych oaz genetycznych. Ciężki epizod depresyjnymi z objawami psychotycznymi uniemożliwia funkcjonowanie w społeczeństwie.
Jak leczyć epizod depresyjny?
Jeśli podejrzewasz u siebie lub u bliskiej osoby epizod depresyjny, konieczne udaj się do pomoc do psychologa, lekarza pierwszego kontaktu lub najlepiej od razu psychiatry. Specjalista oceni na podstawie wywiadu, obserwacji oraz oceny psychologicznej, czy rzeczywiście mamy do czynienia z epizodem depresyjnym i jakie mogą być jego przyczyny (należy sprawdzić, czy objawy są np. związane z chorobą przewlekłą). Jeśli diagnoza zostanie potwierdzona, lekarz dobierze odpowiednią terapię adekwatną do stopnia zaawansowania choroby, stanu zdrowia pacjentów czy przyjmowanych na stałe leków. Leki przeciwdepresyjne przyjmuje się w małych dawkach i nie powodują one uzależnienia - a są bardzo skuteczne w leczeniu objawów depresji.
Poza leczeniem farmakologicznym depresji, niezwykle istotne jest leczenie poprzez psychoterapię - z reguły jest to terapia poznawczo-behawioralna, która pozwala pacjentowi nauczyć się radzenia sobie z lękami, stresem, trudnymi sytuacjami. Niekiedy wskazane jest uczestnictwo w terapii także osób bliskich chorego na depresję.
Jak poprawić komfort życia, jeśli cierpimy na depresję epizodyczną?
Osoba chorująca na depresję epizodyczną powinna zdać sobie sprawę z tego, że depresja to poważna choroba. Pamiętaj zatem, że jesteś chora/chory i musisz stosować odpowiednie leczenie. Wskazane jest, aby:
- zachowywać dobre relacje z psychoterapeutą, psychologiem lub psychiatrą, który prowadzi Twoje leczenie, aby móc w pełni mu zaufać i zawsze wyrażać swoje prawdziwe uczucia,
- nie ukrywać informacji o tym, co nas męczy, w tym o myślach samobójczych - to bardzo ważne informacje dla specjalisty - dzięki nim będzie w stanie lepiej Ci pomóc,
- nie ukrywać swoich przemyśleń przed bliskimi osobami - bądź szczery/a, wyrażaj siebie w pełni, nie skrywaj emocji,
- zapisywać swoje pytania do lekarza przed kolejną konsultacją, aby nic Ci nie umknęło,
- nauczyć się rozpoznawać moment pogorszenia nasilenia choroby,
- nieopuszczać sesji psychoterapeutycznych,
- przestrzegać zaleconych dawek i czasu stosowania przepisanego leku na depresję - inaczej leczenie może okazać się nieskuteczne lub spowodować szereg skutków ubocznych,
- prowadzić zdrowy tryb życia (aktywność fizyczna, zdrowa dieta, utrzymywanie kontaktów społecznych),
- pilnować rytm snu i aktywności,
- regularnie spożywać posiłki,
- unikać alkoholu i innych substancji odurzających, gdyż mogą one pogłębiać depresję i zachowania destrukcyjne (a przy braniu antydepresantów mogą wchodzić z nimi w niekorzystne interakcje).
Bibliografia
- Nuggerud-Galeas S, Sáez-Benito Suescun L, Berenguer Torrijo N, Sáez-Benito Suescun A, Aguilar-Latorre A, Magallón Botaya R, Oliván Blázquez B. Analysis of depressive episodes, their recurrence and pharmacologic treatment in primary care patients: A retrospective descriptive study. PLoS One. 2020 May 21;15(5):e0233454, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7241802/
